Artwork

Player FM - Internet Radio Done Right

28 subscribers

Checked 3y ago
Lisätty seven vuotta sitten
Sisällön tarjoaa Webredactie and BNR Nieuwsradio. Webredactie and BNR Nieuwsradio tai sen podcast-alustan kumppani lataa ja toimittaa kaiken podcast-sisällön, mukaan lukien jaksot, grafiikat ja podcast-kuvaukset. Jos uskot jonkun käyttävän tekijänoikeudella suojattua teostasi ilman lupaasi, voit seurata tässä https://fi.player.fm/legal kuvattua prosessia.
Player FM - Podcast-sovellus
Siirry offline-tilaan Player FM avulla!
icon Daily Deals

Jaap Jansen | BNR

Jaa
 

Manage series 2081005
Sisällön tarjoaa Webredactie and BNR Nieuwsradio. Webredactie and BNR Nieuwsradio tai sen podcast-alustan kumppani lataa ja toimittaa kaiken podcast-sisällön, mukaan lukien jaksot, grafiikat ja podcast-kuvaukset. Jos uskot jonkun käyttävän tekijänoikeudella suojattua teostasi ilman lupaasi, voit seurata tässä https://fi.player.fm/legal kuvattua prosessia.
Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht
  continue reading

203 jaksoa

Artwork

Jaap Jansen | BNR

28 subscribers

updated

iconJaa
 
Manage series 2081005
Sisällön tarjoaa Webredactie and BNR Nieuwsradio. Webredactie and BNR Nieuwsradio tai sen podcast-alustan kumppani lataa ja toimittaa kaiken podcast-sisällön, mukaan lukien jaksot, grafiikat ja podcast-kuvaukset. Jos uskot jonkun käyttävän tekijänoikeudella suojattua teostasi ilman lupaasi, voit seurata tässä https://fi.player.fm/legal kuvattua prosessia.
Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht
  continue reading

203 jaksoa

Kaikki jaksot

×
 
Zondag overleed Mient Jan Faber en ik was het vergeten, maar mijn moeder vertelde me dat een van mijn eerste stukjes als journalist – ik was 21 – over hem ging. Zij wist het nog want we aten taart: ik kreeg er voor betaald en het stond in het legendarische Vrij Nederland! Ik was erachter gekomen dat Faber door zijn Interkerkelijk Vredesberaad op het matje was geroepen. De grote man achter de kernwapendemonstraties – 400.000 mensen in Amsterdam en later nog eens 500.000 in Den Haag – had geopperd dat het misschien toch niet zo’n slecht idee was om in ons land tijdelijk een klein aantal nieuwe kruisvluchtwapens te ‘parkeren’ als dat het uiteindelijke doel – veel minder kernwapens in Europa – kon dienen. Faber moest voortaan eerst overleggen met zijn bestuur voordat hij een interview gaf over nieuwe ideeën. Hij vertelde me dat-ie ermee kon leven. Soms moet je tijdelijk iets accepteren waar je liefst vandaag nog vanaf wilt. Het was vloeken in de kerk natuurlijk. Hans van Mierlo vreesde dat we van die kernwapens nooit meer afkwamen: je kunt ze niet on-uitvinden. En Doe Maar scoorde in die dagen een nummer 1-hit met ‘Carrière maken, voordat de bom valt.’ Het paradoxale van die bom is dat je redelijk safe bent als je ‘m bezit. Had Oekraïne hem nog gehad, dan was Poetin het land niet binnengevallen. Destijds demonstreerde ik mee in Amsterdam en Den Haag. ‘Help de kernwapens de wereld uit, om te beginnen met Nederland.’ Dat laatste vond ik een beetje raar, maar ja – je moest toch ergens beginnen? Ook hier weer een paradox: misschien is het uiteindelijk wel Ronald Reagan die het meeste voor de wereldvrede gedaan heeft. Zijn wapenwedloop putte Moskou uit, Gorbatsjov zag dat het communisme niet langer levensvatbaar was, in 1989 viel de Muur en het aantal kernwapens in Europa werd fors verminderd. In Den Haag, dicht bij de Tweede Kamer, herinnert de Laan van Reagan en Gorbatsjov daar nog aan. Een dikke veertig jaar verder zijn we weer heel erg bang voor de bom. Prominente Duitsers waarschuwen tegen het leveren aan Oekraïne van zware wapens: het kan een kernoorlog veroorzaken! Twee jaar geleden nam de Tweede Kamer een motie aan van Sjoerd Sjoerdsma van D66. Om te voorkomen dat de nieuwe Joint Strike Fighter ook in Nederland kernwapens zou dragen, moest de regering het initiatief nemen voor een ‘strategische dialoog’ tussen de Verenigde Staten en Rusland. Het was onbegonnen werk, de Russen hadden juist het zo cruciale INF-verdrag opgezegd en China moderniseerde zijn arsenaal in razend tempo. Nederland was als enige NAVO-land aanwezig bij onderhandelingen over het VN Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens, maar stemde tegen omdat het gebruik en stationeren van kernwapens verbiedt. En de NAVO is nu eenmaal óók een kernwapenalliantie. Een motie voor een dialoog zou nu geen enkele zin hebben. It takes two to tango. En toch moet zo’n gesprek er uiteindelijk wel weer komen. Met alle paradoxen - die ook Mient Jan Faber heel goed begreep – erbij. Voordat de bom valt. Dit was de laatste column van Jaap Jansen, maar we horen hem ongetwijfeld terug op BNR en je kunt hem blijven volgen via zijn podcast Betrouwbare Bronnen See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
In haar HJ Schoo-lezing, midden in de kabinetsformatie, verzette D66-leider Sigrid Kaag zich tegen het Haagse ‘regelen en ritselen’ en kopjes koffie drinken ‘zonder visie’. Maar afgelopen maandag begon ze samen met premier Mark Rutte met wat ze noemt ‘een bedevaart’ langs de zestien oppositiefracties. Om te praten over aanpassingen in de lopende begroting. Ze bestempelt het als ‘een oefening in verandering van de politieke cultuur’. Een welhaast Ruttiaanse vorm van framing. Wat bijvoorbeeld Pieter Omtzigt ziet als ‘oude politiek’ – hij weigert ze dan ook te ontvangen – verkoopt Rutte nu als ‘uniek’. Volgens de premier is het ‘echt anders’ dat iedereen nu mag meepraten. Sigrid Kaag beloofde in de verkiezingscampagne ‘nieuw leiderschap’. Een beetje à la Jimmy Carter die zich op weg naar het Witte Huis profileerde als totale buitenstaander met een moreel kompas. Toch was hij veel minder succesvol dan Lyndon B. Johnson, de president die als voormalig ‘master of the Senate’ alle achterkamertjes blind kon vinden. Misschien dat Kaag zich inmiddels realiseert dat ‘regelen en ritselen’ ook nuttig kan zijn. Om in de politiek inhoudelijk echt iets te bereiken is overleg achter dichte deuren niet te vermijden. Toen in de kabinetsformatie tussentijds alle gespreksverslagen openbaar werden, zorgde dat voor maanden vertraging. Geert Wilders mokt nu over ‘achterkamertjes’. Uit zijn mond een gotspe: in 2012 waren er dagenlang gesprekken met Wilders omdat de coalitie van VVD, CDA en gedoogpartner PVV het niet eens werd over de begroting. In het Catshuis - ver weg, verscholen achter hekken en bosschages. De allerachterste kamertjes van Den Haag! Jesse Klaver van GroenLinks wekt eveneens de indruk dat achterkamers onwenselijk zijn. Hij wil een groot Kamerdebat. Dat komt er ook, maar niet op stel en sprong. Het staat gewoon op de agenda als ‘het debat over de Voorjaarsnota’, zodra die er is. Trouwens, GroenLinks is dankzij achterkamer-overleg in beeld gekomen als potentiële regeringspartner. In 2011 werd zo een politietrainingsmissie in Afghanistan mogelijk en in 2012, toen Wilders uit het Catshuis wegliep, schoof GroenLinks meteen aan. GroenLinks, D66 en ChristenUnie onderhandelden succesvol met toenmalig minister Jan Kees de Jager. Dat Kaag en Rutte nu hun bedevaart maken, is trouwens ook min of meer te danken aan GroenLinks. Fractievoorzitter Paul Rosenmöller organiseerde in de Senaat een meerderheid om duidelijk te maken dat het nieuwe kabinet een aantal dingen fundamenteel anders moet aanpakken. Onlangs lekte via RTL uit dat het kabinet bereid is de Eerste Kamer tegemoet te komen. Het werd meteen ontkend, maar duidelijk is: er valt – zeker voor GroenLinks en partner PvdA – wat te halen. In het tijdelijke Tweede-Kamergebouw aan het Prinses Irenepad kun je, lopend door de wandelgangen, bijna overal naar binnen loeren. In dit voormalige ministerie heeft elke kamer ook aan de gangkant een raam. De meeste zijn inmiddels afgeplakt. En niemand heeft nog geëist dat dit weer ongedaan wordt gemaakt. Want iedereen begrijpt: buitenstaanders hoeven ook weer niet álles te zien. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Vandaag vieren we in Nederland de bevrijding. Bijna niemand realiseert het zich, maar een paar dagen later, maandag 9 mei, vieren we opnieuw onze vrijheid. In 1985 besloten de Europese regeringsleiders dat we op 9 mei de Dag van Europa vieren. Precies die datum omdat op 9 mei 1950 de eerste stap werd gezet naar wat we nu kennen als de Europese Unie. In een plechtige verklaring pleitte die dag de Franse minister Robert Schuman voor het onder gezamenlijk beheer plaatsen van de Franse en Duitse productie van kolen en staal. Als Frankrijk en Duitsland, die vaak oorlog tegen elkaar hadden gevoerd, samen de middelen die je daarvoor nodig hebt produceren, zouden ze elkaar nooit meer naar het leven staan. Andere landen konden zich aansluiten en Nederland deed dit meteen. De Dag van Europa wordt in Brussel een beetje gevierd, maar verder is het alleen in Luxemburg een officiële feestdag. Nog maar een jaar of wat geleden vroegen Europese leiders zich zelfs af of je bij het publiek nog wel kunt aankomen met Europa als waarborg voor vrede. Oké, dat de EU voor economische voorspoed zorgt begrijpt iedereen – maar vrede? In Nederland vinden de meeste Kamerleden het maar onzin om in de plenaire zaal naast de nationale vlag ook de Europese te zetten. Nederland is een handelsland en de EU zorgt voor vrijhandel. Dat die vlag zoveel meer betekent wil er niet in. Twee jaar geleden zei toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok dat hij Europa belangrijk vond omdat het wijn, olijven, Franse kaas en Nederlandse snijbloemen betaalbaar maakt voor de gewone Europeaan. ‘De EU moet niet vluchten in grootse visies’, zei hij. Handel, misschien nog een paar andere samenwerkingsprojecten en dat was het dan. Hoe lui dit denken was, dringt nu pas door. Inmiddels voltrekt zich een omslag. ‘De Europese Unie moet slagvaardiger, economisch sterker, groener en veiliger worden’, schrijft minister Wopke Hoekstra in de Staat van de Unie waarover de Tweede Kamer binnenkort debatteert. Nederland moet daarbij zelfs ‘een leidende rol’ vervullen, zegt Hoekstra. Heel anders dan nog maar twee jaar geleden Stef Blok. Die kanteling zie je ook in de publieke opinie. Bij diverse opiniepeilers spreken groeiende meerderheden zich uit voor méér Europese samenwerking. De minderheid die uit de EU wil is gekrompen. Anderhalf jaar geleden wilde nog 39 procent eruit, nu 25. Met zijn oorlog in Oekraïne jaagt Vladimir Poetin dit Europese besef nog verder aan. Niet dat we nu allemaal meteen naast 5 mei ook 9 mei gaan vieren, maar die Europese vlag plaatsen naast de nationale is juist nu een extra krachtig signaal. Want Europa is zoveel meer dan kaas en snijbloemen. Europa is overleven. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Alweer twintig jaar geleden kwam Pim Fortuyn om het leven door een vreselijke moord. Nog altijd hoor je af en toe het verlangen naar ‘een nieuwe Pim’. Want Pim zei het toch maar en het volk stond achter hem. Maar was Fortuyn eigenlijk wel geschikt voor de politiek? Had hij Nederland echt kunnen veranderen? Om in de politiek iets te bereiken moet je meerderheden zoeken en compromissen sluiten. Fortuyn had daar het karakter niet voor. Al jaren voordat hij op het politieke toneel verscheen, wist iedereen die hem kende: waar Pim komt, komt ruzie. Als jong redacteur van Elsevier had ik de taak elke maandag Fortuyns column, die binnenkwam per fax, in te tikken, leesbaar te maken en vooral in te korten – want hij was steevast een derde te lang. Niks aan de hand: ik schrapte waar hij zichzelf herhaalde en maakte het keurig op lengte. Later nam hoofdredacteur HJ Schoo die taak over en dreigde er af en toe geen column te verschijnen. Er ontstond al gauw gedoe als Schoo Fortuyn vragen stelde. Ze kwamen er niet uit. Fortuyn bezocht eens de redactie om zijn visie op het blad te geven. Hij slaagde erin de rustigste redacteur in tranen te krijgen. Uit het niets vuurde hij zijn pijlen op ‘m af. Waar Pim komt, komt ruzie. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Joop den Uyl - toen Fortuyn hengelde naar een vooraanstaande rol in de PvdA – hem de deur wees met de woorden: ‘Pim, je past niet binnen onze cultuur.’ Fortuyns politieke visie door de jaren heen was verre van consistent. Zoals hij tal van partijen afliep in de hoop op een functie – van CPN tot CDA – veranderde hij ook regelmatig volledig van koers. Dan was hij neoliberaal en voorstander van zo weinig mogelijk overheidsingrijpen, dan weer moesten essentiële zaken in staatshanden. Wat is nu, na twintig jaar, zijn erfenis? De politiek is op drift geraakt en Fortuyns electoraat heeft zijn weg gevonden naar PVV, FvD en allerlei kleine partijtjes die net als Fortuyn een weinig coherente grabbelton aan opvattingen representeren. En ook Geert Wilders en Thierry Baudet kunnen niet met anderen samenwerken, dus hebben ze nogal eens last van afsplitsingen en staan ze bij de machtsvorming aan de kant. Ook andere partijen hebben delen van het Fortuyn-vocabulaire overgenomen. Net als Fortuyn gingen ze spreken van ‘islamisering’ en ze werden sceptisch over Europa. Het heeft niet geholpen: CDA en PvdA werden kleine partijen en wie kan nog uitleggen waar de VVD voor staat? Parlementaire debatten ontaarden vaak in een kermis want net als Fortuyn zeggen we wat we denken. En elke nieuwe politieke ster belooft alles geheel anders te gaan doen, waardoor teleurstelling om de hoek ligt. De Fortuynrevolte heeft heel wat teweeg gebracht, maar niet ten goede. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Het is een sterk staaltje nieuwe bestuurscultuur van Sigrid Kaag. Drie weken geleden sloot zij een deal met Spanje. Op 4 april spraken Kaag en haar Spaanse collega af om samen een plan te bedenken voor de toekomst van de euro. Met de geschiedenis in gedachte: ongekend. De begrotingshavik Nederland sluit vrede met de duif Spanje. Het smeden van dit soort deals is de reden dat D66 tijdens de recordformatie van vorig jaar besloot om Mark Rutte toch maar zijn vierde premierschap te gunnen. Kaag had hem het regeren onmogelijk kunnen maken. Maar ze deed het niet. Ze wilde macht. Vooral om de schade te herstellen die vorige kabinetten hadden aangericht in Europa. Jeroen Dijsselbloem en zijn in Griekenland gehate hervormingstrojka. ‘Ik kan niet al mijn geld uitgeven aan drank en vrouwen en dan om bijstand vragen’, adviseerde hij nog in zijn afscheidsinterview. Hij maakte excuses. Op Dijsselbloem volgde Wopke Hoekstra. Corona raasde over de wereld. En in Italiaanse ziekenhuizen stierven duizenden mensen een angstwekkende dood. Toen Italië om financiële hulp vroeg, herinnerde onze minister van Financiën zijn Zuid-Europese collega aan de noodzaak van economische hervormingen. Weer volgden excuses op de faux-pas. Maar het kwaad was al geschiet. Nog steeds wordt Hoekstra in Brussel kilheid verweten. Een verwijt dat met hem ook Nederland als geheel treft. Met Rutte-4 is de wind gedraaid. D66 liet in het regeerakkoord opschrijven dat Nederland voortaan een leidende rol wil in Europa. Wetend hoe cruciaal het ministerie van Financiën is voor het onderhouden van de relaties in Brussel, claimde Kaag die post voor zichzelf. Nieuw leiderschap. Een diplomaat op Financiën. Kaags verhaal is een succesverhaal. Was daar niet Frans van Drimmelen. De top-D66-er die zijn partij midden in de verkiezingscampagne een metoo-zaak bezorgde. Er kwam een onderzoek. Er kwam een rapport. Er kwam een verklaring van Kaag. (Er is niets aan de hand). Maar de bijlage – met het echte verhaal – bleef achter slot en grendel. Nu een jaar later, is de bom alsnog ontploft. De partij is in rep en roer. En waar is Kaag? Onbereikbaar. Een van de grootste problemen voor Haagse politici is het hebben van een imago waar je niet meer vanaf komt. Of ze nu willen of niet: Liliane Ploumen zal altijd de vrouw blijven die het niet aankon. Jesse Klaver altijd de man die te veel aandacht besteed aan zijn beeldvorming. Sophie Hermans altijd de assistent van Rutte. Wopke Hoekstra altijd de corpsbal. De imago-bagage van Kaag is dat ze niet ‘thuis’ is in Den Haag. Dat ze neerkijkt op het geneuzel op het Binnenhof. Toen ze nog voor de Verenigde Naties werkte, zette ze dictators als Assad het mes op de keel. En nu: als ze één keer niet komt opdagen voor een Vragenuurtje is de Kamer te klein. En zo is het ook deze week: Kaag heeft geen tijd voor de verslaggevers van de Volkskrant. Het vliegtuig naar Washington staat al klaar. Het is oorlog! Inflatie, recessie. Het IMF wacht. Het rapport over Van Drimmelen al voor de verkiezingen publiceren, kost ons de verkiezingen. Dat zullen ze wel gedacht hebben bij D66. Dus voor het hogere doel, nu maar even een partijtje lelijke politiek. Liegen dat er niets aan de hand is. Om straks, eenmaal aan de macht, eerlijke politiek te bedrijven. Kaag lijkt het Haagse spel beter te beheersen dan haar critici denken. Deze column is geschreven door Laurens Boven in plaats van Jaap Jansen. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Zelden heeft een politiek leider een partij zo in verwarring gebracht als Liliane Ploumen de PvdA. 'Ik vind dat ik het niet goed genoeg kan waarmaken. En daarom treed ik terug'. Met die woorden laat ze haar partij verweesd achter. Natuurlijk: uit alle monden van PvdA-politici, en in alle appgroepen van het partijkader, klinkt respect voor Ploumen. En het is inderdaad bijzonder als een Haags politicus de conclusie trekt dat het niet meer gaat en dan zelf besluit dat het beter is om te vertrekken. Maar toch: er is meer aan de hand bij de PvdA dan een recordpoging om je zo on-Haags als mogelijk te gedragen. Want respect of niet: de timing van Ploumen komt slecht uit. Binnen de partijtop, hoor ik, dat dat respect hand in hand gaat met irritatie. Tussenpaus Ploumen was een tussenpaus. Twee maanden voor de verkiezingen van vorig jaar was ze tot leider-uit-nood gebombardeerd na het zelfgekozen vertrek van Lodewijk Asscher. Asscher was destijds woest op zijn eigen partij, omdat er onder de leden een motie van wantrouwen rondging vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire. Na zijn vertrek, verwachtte de partij van Ploumen niets meer, maar ook niets minder, dan rustig op de winkel passen. Tot de echte opvolger van Asscher op het schild gehesen kon worden voor de verkiezingen van 2025. Nu zijn de sociaaldemocraten overvallen en nog lang niet zo ver om die nieuwe leider aan te wijzen. Voor de personen wiens namen rondgaan als Asschers’ erfgenaam, komt Ploumens vertrek minstens twee jaar te vroeg. Zo staat Marjolein Moorman op het punt haar tweede termijn als wethouder in Amsterdam te beginnen. Zij zou op zijn vroegst in een volgend kabinet kunnen indraaien als minister. Zoals Asscher dat deed in 2012. En ook Frans Timmermans zit voorlopig nog bij de Europese Commissie. Hij zou pas aan het eind van zijn termijn, in 2024, naar Den Haag kunnen overstappen. De erfenis van Ploumen is een half afgemaakte poging om met GroenLinks te fuseren. Hoe het verder moet met de linkse samenwerking is voor de sociaaldemocraten het belangrijkste dilemma in decennia. Totdat de strategische vraag is beantwoord, is het zinloos om over de inhoudelijke koers of over nieuwe leiders te spreken. In juni staat er weer een partijcongres op de rol. GroenLinks had het belangrijkste gespreksonderwerp moeten zijn. Ploumen wilde niet tot dat congres wachten. De grote vraag die blijft hangen is waarom Ploumen geen andere mogelijkheid zag dan aftreden? 'Leidend in alles', noemt ze het in haar afscheidsbrief. Dat was haar lat. En dat klinkt als wel heel streng voor zichzelf. Waarom zou de baas eigenlijk de beste moeten zijn? Het is toch niet gek om naast een chef bedrijfsvoering een team te hebben voor de creativiteit. Dus: had al die huidige en oude leiders bij elkaar gezet. Van Samsom en Asscher tot Moorman en Timmermans. En maak wat ruimte aan tafel voor GroenLinksers als Jesse Klaver, Femke Halsema, Rutger Groot-Wassink en desnoods Paul Rosenmöller. Dat was pas on-Haags geweest. Ploumen heeft die weg niet gekozen. Het had waarschijnlijk ook niet gewerkt. Te groot is de kinnesinne tussen de partijgenoten om elkaar collegiaal door een moeilijke periode te helpen. Daarover gesproken: Ook bij de PvdA is het tijd voor een nieuwe bestuurscultuur. Deze column is geschreven door Laurens Boven in plaats van Jaap Jansen. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
'Het ministerie leed aan urgentiestress. Aan de angst dat een besluit dat vandaag niet genomen wordt, leidt tot doden de volgende dag'. Ik citeer hier uit mijn eigen werk. In de zomer van 2020 schreef ik samen met mijn collega op Sophie van Leeuwen een boek over de eerste maanden van de coronapandemie. Stilte op het Binnenhof heet het. We interviewden alle hoofdrolspelers in de Haagse politiek. En natuurlijk ook Hugo de Jonge. Over de mondkapjes van Sywert van Lienden ging het niet in die gesprekken. Simpelweg omdat het schandaal van vandaag toen nog niet bekend was. Wel hadden we het over de gemoedstoestand waarin de politieke elite van Nederland verkeerde toen een virus ongecontroleerd dood en verderf zaaide. De zorg had aan alles te kort. Van hoogtechnologische beademingsapparaten tot de meest simpele wegwerpmondkapjes. Ik lees mijn eigen boek terug over de stress op de ministeries en kom een citaat tegen van Hugo de Jonge: ‘Iedere dag dat je later was, was een dag waarvan je achteraf had kunnen concluderen dat je te laat was om dingen te voorkomen.’ Vanaf kwart over tien vanochtend moet Hugo de Jonge zich in de Tweede Kamer verantwoorden voor de miljoenen die Sywert van Lienden verdiende aan een mondkapjesdeal die nooit gesloten had mogen worden. Een deal die zijn ambtenaren niet wilden, maar waarvan het de schijn heeft dat die er kwam op persoonlijk aandringen van de minister. ‘Je kunt die Sywert beter inside pissing out hebben dan oudtside pissing in’. Dat is de tekst van de app van De Jonge aan zijn ambtenaren die de Volkskrant boven water kreeg. Natuurlijk: ook al is hij geen minister van Volksgezondheid is, dan nog geldt dat De Jonge ter verantwoording geroepen worden als hij heeft gelogen. In de kern gaat het om de vraag of de tekst van de appjes die hij stuurde aan zijn ambtenaren neerkomen op een opdracht aan die ambtenaren om de deal met Sywert van Lienden te sluiten. Als het antwoord ja is, heeft De Jonge gelogen. Tegen de media en tegen het parlement. Maar als hij aannemelijk kan maken dat het niet aan zijn appjes lag dat Sywert en zijn vrienden nu multimiljonair zijn, dan niet. Toch is er nog een derde mogelijkheid hoe het debat vandaag kan aflopen. En daarvoor zijn de interviews die ik met Sophie afnam in de zomer van 2020 leerzaam. We kunnen namelijk niet uitsluiten dat het op het hoogtepunt van de eerste uitbraak helemaal niet zo’n relevante vraag was hoeveel de mondkapjes van Sywert kostten. 'Geld speelde geen rol', schreef ik in het hoofdstuk Het Ministerie van Leven en Dood dat gaat over het ministerie van De Jonge. Ik citeer: 'Het geld ging met miljoenen euro’s tegelijk het ministerie uit. De Jonge kocht in tegen de actuele marktprijzen en verkocht de spullen voor de pre-coronaprijzen door aan de ziekenhuizen. Het verschil werd gedekt met de ‘diepe zakken’ van minister Hoekstra van Financiën'. Met andere woorden: het deed er niet toe wat het kostte! Dat mensen als Sywert van Lienden konden profiteren van die noodtoestand was niet relevant. Pijnlijk, ja. Maar niet relevant. Behalve nu, twee jaar na dato, voor de Tweede Kamer. Deze column is geschreven door Laurens Boven in plaats van Jaap Jansen. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Nu bijna een jaar geleden, op de eerste dag dat de nieuwe Tweede Kamer aantrad, haalde wetenschappelijk Nederland een nat pak. Letterlijk: voorzitter Pieter Duisenberg van de samenwerkende Universiteiten van Nederland liep in zijn grijze kostuum plus reddingsvest de Hofvijver in. Omringd door studenten en universitair medewerkers die, misschien wat slimmer, een duikerspak aanhadden. ‘Het water staat ons aan de lippen’, was de boodschap. Universitaire actievoerders klagen al langer dat ze erg veel uren moeten draaien met steeds meer studenten. Daardoor krijgt de universiteit per student steeds minder geld. Op de begroting van de minister van Onderwijs zou jaarlijks een miljard euro extra nodig zijn om dat te verhelpen. In het coalitieakkoord van Rutte IV kreeg het hoger onderwijs vijf miljard euro extra, te verdelen over tien jaar. De actievoerders waren blij. Maar ja: verspreid over tien jaar gaat het om een half miljard per jaar. En verdeeld over veertien universiteiten en nog veel meer hogescholen zijn dat relatief kleine bijdragen. Vorige week kwam de nieuwe minister, Robbert Dijkgraaf, bijeen met betrokken partijen uit de wetenschap. Ik mocht die sessie leiden en was benieuwd naar de uitkomst. Er moet meer lucht in het systeem, zei Dijkgraaf. Iedereen knikte. Het geld moet in zijn geheel besteed worden aan vermindering van werkdruk, opperde Casper Albers namens WO in Actie. Marcel Levi, voorzitter van NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek die jaarlijks een miljard verdeelt, herinnerde eraan dat nu slechts tien procent van de plannen kan worden gehonoreerd. Ook dat legt enorme druk op al die onderzoekers. Geef dat geld aan mij, vat ik hem even heel kort door de bocht samen – dan kunnen we voortaan een kwart van alle plannen honoreren, zoals ze in andere serieuze landen doen. ‘Maar wij dan?’, kreunden de universiteiten. Ook zij willen meer lucht. De minister knikte. Eigenlijk was hij het wel met iedereen eens. Maar ja. Gelukkig was in het coalitieakkoord al geregeld dat het Nationaal Groeifonds een groter deel van het budget mag besteden aan onderzoek. Zo kan Dijkgraaf net wat genereuzer lucht in het systeem brengen. Maar helaas! Minister Sigrid Kaag van Financiën zit in grote problemen met de spaartaks. En minister Kajsa Ollongren heeft extra geld nodig voor Defensie. In de ministerraad draaien nu alle hoofden naar Dijkgraaf. Zoals Joop den Uyl zei: ‘Regeren gaat van au!’ Voordat Dijkgraaf minister werd, was hij directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton. Daar mocht hij op de plek waar eens Albert Einstein zat de hele dag praten over plannen voor interessant onderzoek en aan geld geen gebrek. Als minister moet hij elk spannend idee voorleggen aan het kabinet. Na zijn eerste ministerraad, in januari, zei hij meteen: ‘Ik ga mensen teleurstellen.’ Op het ministerie gaan nu lijsten rond met 40 miljoen extra hier, 20 miljoen daar en zo verder. Marcel Levi is bang dat als je het zó doet, de Rekenkamer uiteindelijk constateert: waar is al dat geld gebleven, het is verdampt! Robbert Dijkgraaf is amper drie maanden minister. Zou hij al terugverlangen naar Princeton? See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Toen de Europese Commissie bij haar aantreden eind 2019 uitsprak ‘een geopolitieke Commissie’ te willen zijn, werd er in Nederland gefronst. De Europese Unie is economisch een reus, maar politiek een dwerg. Maar Donald Trump leerde ons dat we niet altijd van de Verenigde Staten op aan kunnen. Corona vertelde ons dat het best handig is als we zelf de spullen kunnen maken die we nodig hebben – zeker in crisistijd. En klimaat- en energiebeleid kan alleen maar samen. Twee jaar na de komst van de Commissie van Ursula von der Leyen, sloot ons land aan. Alle aarzeling was verdwenen. ‘Nederland neemt een leidende rol om de EU slagvaardiger, economisch sterker, groener en veiliger te maken’, schreef Rutte IV in het coalitieakkoord. Strategische autonomie is belangrijk en in het Europese buitenlandbeleid wil Nederland zelfs op veel punten het nationale vetorecht afschaffen. Kort daarna viel Poetin Oekraïne binnen, beleefde Duitsland zijn ‘Zeitenwende’ en wij allemaal een ‘Europawende’. We kunnen niet meer leven van het vredesdividend van na de val van de Muur en zullen fors moeten investeren in defensie. Europese defensie, uiteraard in samenwerking met en ter versterking van de NAVO. Deze week reist Mark Rutte Europa door. Naar onze troepen in Litouwen, naar Oekraïense vluchtelingen in Polen en naar Turkije, dat plotseling een sleutelrol heeft in de verhouding met Rusland. Alle ruzies zijn vergeten. Vandaag is Rutte in Brussel bij de NAVO-top en daarna de EU-top, waar hij ook met de Amerikaanse president Joe Biden overlegt. De leidende Europese rol uit het coalitieakkoord in praktijk. Intussen houdt de Tweede Kamer met elke minister hoofdlijnendebatten. Dat is mooi maar nu niet meer adequaat. Er is wel degelijk reden om met het kabinet als geheel piketpaaltjes te slaan, zoals Jesse Klaver van GroenLinks deze week vergeefs vroeg. Het coalitieakkoord, met al zijn ambities, is nu – na drie maanden – alweer verouderd. Zo stonden die stevige Europa-zinnen in het laatste hoofdstuk en onder de kop ‘Internationaal’. Maar Europa is binnenland geworden. Vrijwel elk beleidsterrein hangt samen met wat we in Europa besluiten. En dat dan als laatste hoofdstuk – da’s een beetje raar. Ook het hoofdstuk over klimaat en energie moet herschreven worden, het hoofdstuk over veiligheid, over arbeidsmarkt en inkomen – eigenlijk alles. Er is veel te doen. In Europa en in Nederland. En een herijkt coalitieakkoord kan ervoor zorgen dat Rutte met zijn kabinet ook thuis slagvaardiger is. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat, bedacht de architect van ons bestuurlijke systeem Rudolf Thorbecke toen hij zijn Grondwet van 1848 schreef. Niet alles moet je landelijk willen regelen, veel kan lokaal. De gemeente heeft veel taken. In 2015 kwam daar onder meer nog de verantwoordelijkheid bij voor de jeugdzorg. Ze kregen daar extra geld voor van de rijksoverheid, maar op die jeugdzorg moest tegelijkertijd ook worden bezuinigd. Onderwijs en huisartsen verwezen nogal snel door naar jeugdzorg, er waren veel commerciële bureaus die er een slaatje uit probeerden te slaan en het rijk dacht: op lokaal niveau – dicht bij de mensen om wie het gaat - zie je sneller waar het efficiënter kan. Afgelopen dinsdag staakten 5.000 mensen uit de jeugdzorg. Hulpverleners klagen over werkdruk – ze moeten elke verrichting administreren, tegen een lage beloning en jongeren die zorg nodig hebben staan soms een half jaar op een wachtlijst. Driekwart van de jeugdzorgmedewerkers overweegt ander werk te gaan doen. De gemeenten zijn ook niet blij. Een op de drie kan de begroting niet rondkrijgen. Of ze kannibaliseren op andere gemeentelijke uitgaven. Overleg met opeenvolgende kabinetten-Rutte liep vast. Uiteindelijk kwamen de gemeenten en het rijk overeen een commissie te laten arbitreren. Die commissie bepaalde dat 1 miljard euro bezuinigen moest kunnen. Voor de gemeenten was dat slikken, maar iedereen wist nu waar hij aan toe was. Tot het nieuwe kabinet Rutte IV aantrad. In het coalitieakkoord bleek voor alles extra geld beschikbaar, maar de jeugdzorg moet vanaf 2025 nog eens een half miljard extra gaan bezuinigen. ‘Onbetamelijk’ noemt Jan van Zanen dit, de voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. ‘Een valse start van Rutte IV’. Van Zanen probeert het netjes te houden, Mark Rutte en hij zijn jeugdvrienden, ze zaten samen in de JOVD. Die arbitrage was dus niet het laatste woord. Hier wreekt zich dat gemeenten het rijk niet voor de rechter kunnen slepen. En gemeenten hebben financieel weinig beleidsvrijheid. Ze krijgen geld van het rijk, maar dat is vaak geoormerkt: ze moeten het aan een specifieke taak besteden. De gemeente als uitvoeringskantoor. Slechts 10 à 15 procent van de gemeentelijke begroting komt uit eigen heffingen. Over die nieuwe bezuiniging op de jeugdzorg heeft het kabinet ook ruzie met de Eerste Kamer, die hierover een motie aannam van Paul Rosenmöller (GroenLinks). Dit probleem moet opgelost worden, het kabinet kan niet zonder steun van de senaat. En op iets langere termijn is er best wat voor te zeggen gemeenten – net als in andere Europese landen - meer belasting te laten heffen en dan natuurlijk de rijksoverheid wat minder. Als gemeenten zelf meer mogen beslissen, wordt het voor kiezers urgenter om bij de raadsverkiezingen te gaan stemmen. De lokale politiek wordt dan echt spannend, want er valt dan – meer dan gisteren – écht wat te kiezen. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Nu Europa dankzij Vladimir Poetin misschien wel de grootste veiligheidscrisis beleeft sinds de Tweede Wereldoorlog, ben ik in het Europees Parlement. Gisteren sprak daar Kaja Kallas, de liberale premier van Estland. Op 24 februari, de dag dat de troepen van Poetin Oekraïne binnenvielen, vierde het kleine Baltische land van 1,3 miljoen inwoners zijn onafhankelijkheid. Die kwam in 1918, maar tussen 1940 en 1990 was het bezet door de Sovjet-Unie en tussendoor ook nog door Nazi-Duitsland. De grootouders van Kallas werden door Stalin gedeporteerd naar Siberië. ‘Ondertussen hield oma mijn moeder in leven’, sprak Kallas. Huiver ging door de zaal. Later op de dag sprak ik haar aan. Wat dacht ze toen de Oekraïense president Volodimir Zelinski in een van zijn dappere toespraken vanuit zijn schuilhoek waarschuwde dat Estland – háár land dus – de volgende kan zijn die door Poetin bezet wordt. ‘Ik ben niet bang’, zei de premier. ‘Estland zit in de NAVO. Als wij de volgende zijn, is de NAVO de volgende. Dat zal niet gebeuren.’ Ik moest denken aan een kleine Nederlandse crisis, 25 jaar geleden tijdens het eerste paarse kabinet. VVD-leider Frits Bolkestein had de coalitiesamenwerking op scherp gezet met een pleidooi tegen uitbreiding van de NAVO – toen met Polen, Tsjechië en Hongarije. Premier Wim Kok en minister Hans van Mierlo wilden juist wel zo’n uitbreiding. Bolkestein redeneerde: wat zou Moskou wel niet denken van al die nieuwe NAVO-landen? De coalitieruzie werd gesust, ze concludeerden dat ze het niet eens waren en de uitbreiding ging door. Toen later de vraag opkwam of ook Oekraïne lid zou kunnen worden, herhaalde Bolkestein zijn argument. Bovendien, zei hij: ‘Wij hebben Russisch aardgas nodig.’ Nu Rusland Oekraïne is binnengevallen, is premier Kallas een van de felste voorstanders van snelle toetreding van Oekraïne tot NAVO en Europese Unie. Toen Europese-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen na de inval sprak over toekomstig EU-lidmaatschap van Oekraïne, wuifde onze Nederlandse premier Mark Rutte het idee meteen weg. In zijn hoofd klinkt blijkbaar nog de echo van zijn voorganger als VVD-leider, Bolkestein. In 1989 viel de Berlijnse Muur. In Nederland was net een nieuw kabinet aangetreden, Lubbers III. Dat kersverse regeerakkoord was meteen achterhaald. Net als bij Rutte IV nu. Alles moet herijkt en strategisch overdacht worden. De begroting, maar vooral onze Europese en internationale verhoudingen. En één les hebben we de afgelopen weken geleerd. Ook als we à la Bolkestein voorzichtig zijn, gaat Poetin zijn gang. De Russische beer hapt stukjes uit Georgie, Moldavie, Oekraine en wat volgt er nog meer? Als er één moment is om Oekraïne te helpen lid te worden, dan wel nu, zegt Kaja Kallas. En eerlijk gezegd: ik begrijp haar wel. Ook al is mijn familie niet naar Siberië gedeporteerd. Oekraïne is een Europees land met, zoals dat plechtig heet, ‘een Europese roeping’ en het heeft er recht op, zich net zo veilig te voelen als Estland. En: als Nederland. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
‘Poetin toont zich steeds duidelijker de leider van conservatief Europa. Prachtige vent! En hij heeft zó gelijk over de NAVO-agressie en de absurde oorlogszucht van EU, World Economic Forum, etc.’ U begrijpt, dit zijn niet mijn woorden. Ze komen uit mond van de geachte afgevaardigde Thierry Baudet, een paar weken geleden. Na Poetins inval in Oekraïne zou je verwachten dat Baudet stopt met zijn fanboy-gedrag. Maar nee, bij omroep Ongehoord bleek Baudet alle begrip te hebben. ‘Oekraïne is een puppet state van de Amerikaanse geheime dienst. De NAVO en de EU willen overal revoluties, ook in Rusland. Dat gaat Poetin nooit toestaan’, zei hij als ware hij Poetins woordvoerder zelve. Poetin is volgens hem trouwens ‘een toonbeeld van mildheid’. Op de voorzichtige vraag van de interviewer waarom hij de invasie niet veroordeelt, Poetin kon zich toch ook beperken tot Luhansk en Donetsk: ‘Hoe bedoel je? Wat had Rusland dan bereikt? Dan was Oekraïne alsnog bij de NAVO en de EU gekomen. Rusland is een hoek geduwd en kon niet anders!’ Het is letterlijk wat Poetin zei in zijn lange toespraak waarin hij betoogde dat Oekraïne geen bestaansrecht heeft. Baudet als Poetins papegaai. De wereld toont een eensgezindheid die we lang niet gezien hebben. In het Europees Parlement stemden deze week van de 705 leden maar dertien tegen de resolutie die de inval veroordeelt en Oekraïne steunt. Bij die dertien: een groepje ex DDR-communisten, enkele stalinisten van elders, een neonazi uit Griekenland en – als enige Nederlander – Marcel de Graaff van Forum voor Democratie. Zelfs Marine le Pen schaamt zich inmiddels voor haar vriendschap met Poetin. Ze laat een verkiezingsfolder waarop ze hem lachend de hand schudt vernietigen. Baudet schreef ooit een proefschrift waarin hij pleitte voor de nationale staat. Toen CDA-Kamerlid Agnes Mulder hem deze week daaraan herinnerde, zei hij dat het maar de vraag is of Oekraïne wel een nationale staat is. Precies de redenering van Poetin! Daarna steunde hij een oproep om Nederland in dit conflict neutraal te laten zijn. De laatste keer dat Nederland officieel neutraal was, in 1940, liepen de Nazi’s ons in vijf dagen onder de voet. Gelukkig houdt het dappere Oekraïense volk langer stand. Baudet veert op als hij ergens een complot ontwaart. Volgens hem was corona een complot, bedoeld om ‘onze vrijheid af te nemen’. Nu corona uitgewerkt is, heeft het westen met deze oorlog weer iets nieuws bedacht. En binnenkort zal er, zegt hij in een podcast, wel weer een ‘operatie onder valse vlag’ komen, ‘net als 9/11’. Zou Poetin – die prachtvent - weten dat in Nederland één leider hem in alle omstandigheden trouw blijft steunen? Ik betwijfel het, maar ik weet wel hoe Vladimir Lenin, de eerste leider van Sovjet-Rusland dit soort mensen noemde. Nuttige idioten. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
In de kabinetsformatie wimpelde VVD-onderhandelaar Mark Rutte een rol voor de Eerste Kamer nog af. De formatie was een zaak van de Tweede Kamer. En voor het nieuwe kabinet, zei Rutte, was een meerderheid in de Eerste Kamer niet nodig. Rutte IV heeft in de Senaat 32 zetels – zes te weinig. Geen probleem, zei Rutte vorige week tegen PvdA-senator Mei Li Vos, die vroeg of hij kon tellen. ‘In de tijd dat we met de PvdA regeerden hadden we hier maar 30 zetels.’ Zoals Rutte wel vaker even iets vergeet wat hem niet uitkomt: juist in die periode stond zijn VVD/PvdA-kabinet een aantal keer aan de rand van de afgrond, juist door gedoe in de Eerste Kamer. Ik herinner me een boos interview waarin de toenmalige VVD-fractievoorzitter in de Tweede Kamer, Halbe Zijlstra, openlijk filosofeerde over afschaffing. Als de Senaat steeds dwarsboomde wat al in zíjn Tweede Kamer was besloten, dan was wat hem betreft de grens bereikt. De VVD-leider in de Eerste Kamer, Loek Hermans, pleitte daarop zelfs voor de instelling van een staatscommissie die het parlementaire stelsel - en vooral natuurlijk de rol van de Eerste Kamer – grondig onder de loep zou nemen. Die tijden lijken terug te keren. Vorige week debatteerde de Senaat over de regeringsverklaring. Van D66-fractievoorzitter Annelien Bredenoord had dit debat helemaal niet gehoeven. Opmerkelijk, want juist als je vindt dat de Eerste Kamer vooral naar de grote lijnen dient te kijken, moet je praten over een regeerakkoord. Haar VVD-collega Annemarie Jorritsma verweet in datzelfde debat de oppositie ‘aandrang om Tweede Kamertje te gaan spelen’. Tja. De Eerste Kamer moet natuurlijk niet het werk van de Tweede Kamer overdoen. Maar uiteindelijk is ze, net als de Tweede Kamer, een politiek orgaan. En als de oppositie een spaak in het wiel kan steken, zal ze dat niet nalaten. Rutte IV is nog maar net gestart of we zien al de eerste stap. Dinsdag nam de Senaat een aantal moties aan die haaks staan op het voorgenomen kabinetsbeleid. Ze wil afzien van de gedeeltelijke ontkoppeling van de AOW, van de bezuinigingen op kinderbijslag en jeugdzorg en studenten ‘anders compenseren voor het leenstelsel’. En zo zal het vaker gaan. Als het er op aan komt, zal Rutte IV tenminste steun van óf GroenLinks, óf de PvdA, óf JA21 moeten verwerven. Rutte IV wacht de wraak van de partijen die niet mee mochten doen. De staatscommissie die destijds aan de slag ging, de commissie-Remkes, heeft een aantal voorstellen gedaan om de positie van de Senaat een tikkeltje te kantelen, zodat het politieke primaat meer bij de Tweede Kamer komt te liggen. Die voorstellen worden over enige tijd ook in de Senaat besproken. In de wandelgangen hoor ik dat ze het waarschijnlijk niet gaan halen. Sterker: de Eerste Kamer heeft deze week uitgesproken dat ze meer ambtelijke ondersteuning wil, om de regering beter te controleren. Hoe zou dat toch komen? See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
In 1934 werd het Reglement van Orde van de Tweede Kamer aangescherpt om de voorzitter meer mogelijkheden te geven, in te grijpen. Dat was ook wel nodig, zei voorzitter Rad Kortenhorst later, gezien ‘de gewijzigde stijl van sommige leden’. Uitlatingen van communisten en radicaalsocialisten, maar ook vanuit conservatieve partijen als – je zou het je nu niet meer kunnen voorstellen - de SGP gingen regelmatig over de grens. De aanscherping was net op tijd. In 1937 kwam de NSB de Kamer in. NSB’ers hadden van hun leider opdracht onophoudelijk te protesteren tegen - ik citeer – ‘het partijenstelsel, de politieke spelletjes en de slapheid van de grote politieke stromingen’. Die tijd lijkt terug. Na gesprekken met fractievoorzitters pleit Tweede-Kamervoorzitter Vera Bergkamp in een notitie voor aanpassing van het reglement. Ze maken zich grote zorgen over ‘de verruwing van het debat, die afbreuk doet aan de gezaghebbende rol die de Kamer dient te vervullen’. Het leidt zelfs tot bedreigende situaties. De geest is uit fles, schrijft de voorzitter. En als het eenmaal zover is, krijg ‘m er dan nog maar eens in. De voorzitter en de fractieleiders willen herstel van waardigheid en goede omgangsvormen. Maar het gaat om veel meer dan alleen goede smaak. De Kamer moet opnieuw leren alert en duidelijk te reageren op uitlatingen die de democratische rechtsstaat en het respect voor andersdenkenden bewust ondermijnen. Zoals onlangs, toen FvD-Kamerlid Gideon van Meijeren in de Kamer zei dat hij ‘totaal geen vertrouwen’ heeft in de regering, de rechterlijke macht en de politie. En eerder, toen een andere FvD’er een D66-Kamerlid een misdadiger noemde en bedreigend uitriep: ‘Uw tijd komt nog, er komen tribunalen.’ Bergkamp sprak alle fractievoorzitters, op één na: PVV’er Geert Wilders. Die begon vrijdag bij het verschijnen van de notitie dan ook meteen te schelden dat de voorzitter volksvertegenwoordigers de mond wil snoeren. Volgens zijn partijgenoot Martin Bosma moet elk Kamerlid kunnen zeggen wat hij wil. Er is immers parlementaire onschendbaarheid. Hierover bestaat veel misverstand. Immuniteit vrijwaart Kamerleden van vervolging voor opmerkingen die buiten de Kamer strafbaar kunnen zijn. Thorbecke nam dit in 1848 in de Grondwet op om de onafhankelijkheid van het parlement tegenover andere staatsmachten te vestigen. Ik lees voor uit zijn toelichting: “Deze bepaling sluit niet in, dat het geoorloofd zoude zijn alles zonder vrees voor berisping te kunnen uiten, maar alleen dat de Kamer zelve, steunende op het Reglement van Orde, de uitspattingen harer leden moet bedwingen.” De voorzitter kan dus wel degelijk ingrijpen. En als het reglement daarover niet duidelijk genoeg is, moet het worden aangepast. Het is van groot belang dat Bergkamp hiervoor een voorstel doet - samen met zoveel mogelijk fractievoorzitters, die haar hierin krachtig steunen. Dan is helder wie in de Kamer staan voor de fundamentele waarden van democratie en recht. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Ik ben republikein, maar we doen er thuis niks aan. De grote meerderheid van de Nederlandse bevolking is positief over het koningshuis en toen ik ooit koningin Beatrix ontmoette en later kroonprins Willem-Alexander, dacht ik: aardige mensen. Bovendien heeft de koning dankzij Thorbecke in 1848 de regeermacht niet meer in handen. Die ligt bij de ministers. Toch gebeuren er af en toe dingen waaruit blijkt dat het koningshuis zich boven de wet verheven voelt. In de vierdelige tv-documentaire Een porseleinen huwelijk bleek dat de Binnenlandse Veiligheidsdienst op eigen houtje onderzoek had gedaan naar de vader van maxima, die staatssecretaris was in een dictatuur die over lijken ging. Achter de rug om van de verantwoordelijke premier Wim Kok en minister van Binnenlandse zaken Bram Peper. En de top van het Openbaar Ministerie vernietigde een aangifte tegen vader Zorreguieta. Willem-Alexander dreigde ondertussen van zijn beschikbaarheid voor de troon af te zien. Dit deed me denken aan de Greet Hofmans-affaire in de jaren ’50. Koningin Juliana raakte in de ban van deze gebedsgenezeres die haar pacifistische ideeën influisterde, waardoor Prins Bernhard in toorn ontstak. De problemen in Paleis Soestdijk werden zo groot - echtscheiding dreigde en de monarchie stond op instorten - dat hoofdredacties met de Rijksvoorlichtingsdienst afspraken er niet over te publiceren. Toen het Duitse Der Spiegel dat wel deed, legde het kabinet-Drees een importverbod op. Horen, zien en zwijgen. Ik moest ook denken aan de Lockheed-affaire. Prins Bernhard kreeg steekpenningen toegestopt van een vliegtuigfabrikant, bracht een officieel, door het kabinet-Den Uyl ingesteld onderzoek aan het licht. Al werd dit nogal omzwachteld geformuleerd. Dat hij daarnaast ook van een andere vliegtuigbouwer geld kreeg, bleef onbekend. Het stond in een bijlage die geheim bleef, ook voor de leden van de ministerraad. Zoveel corruptie zou het koningshuis niet overleven, was de gedachte. In de kwestie-Zorreguieta beperkte Kok het onderzoek tot Maxima’s vader. Haar geestelijk raadsman, Padre Braun, speelde een hoofdrol in de huwelijksdienst. Dat hij de dictatuur altijd gesteund had, wilde Kok niet weten. Wat we wel wisten, was al ingewikkeld genoeg. Ik ben republikein en politieke leiders die ik er off the record wel eens naar vraag, zijn dat ook. Maar ze doen er verder niks aan. Begrijpelijk ook wel, er zijn immers grotere problemen in de wereld. Niemand heeft er echt last van en de meeste mensen vinden het wel aardig, zo’n koningshuis. En al dat politieke ongerief is dan misschien maar de prijs die we moeten betalen voor het in stand houden van dit sprookje. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Voor het nieuwe kabinet Rutte IV geldt: alle begin is moeilijk. Staatssecretaris van Cultuur en Media Gunay Uslu liet zich ontvallen: ‘Ik vind het nog niet echt leuk.’ Enkele bewindslieden hadden al problemen voordat ze beëdigd waren. Zo moest de staatssecretaris voor Mijnbouw Hans Vijlbrief halsoverkop naar Groningen waar het vertrouwen geschaad was door vertrekkend minister Stef Blok, die op zijn laatste werkdag bekendmaakte dat de gaskraan weer zou worden opengedraaid. En staatssecretaris Eric van der Burg van Asiel en Migratie heeft last van Ankie Broekers die gemeenten ten onrechte dwong tot noodopvang. Deze problemen ontstonden door toedoen van voorgangers. Maar je kunt ze ook zelf veroorzaken. Zo wekte Dilan Yesilgöz de indruk dat zij als minister van Justitie de wet niet zou handhaven bij winkeliers die tegen de regels hun zaak opengooien. Ook coronaminister Ernst Kuipers ging de fout in. Hij trok vuur door een grafiek te laten zien die op zichzelf wel klopte, maar lang niet het hele verhaal was. En nu is hij in problemen met zijn plan om 2G door te zetten – waarin steeds minder fracties fiducie hebben. Alle begin is moeilijk geldt helemaal voor staatssecretaris Marnix van Rij van Belastingen. Door ingrijpen van de rechter bij de spaartaks (Box 3), zit hij – en dus de regering – met een miljardentekort. Dit is zó ingrijpend dat het zelfs raakt aan de financiële normen die het nieuwe kabinet zich heeft opgelegd. Het bewijst maar weer eens de oude wet dat een regeerakkoord al is verouderd als de inkt nauwelijks droog is. Nu hebben de bewindslieden beloofd allemaal een brief naar de Tweede Kamer te sturen waarin ze haarfijn uiteenzetten wat ze de komende jaren van plan zijn. Een hoofdlijnenbrief als lakmoesproef voor hun beleid. De eerste en enige hoofdlijnenbrief tot nu toe is van minister van binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot. Dat ze daar twee weken na haar beëdiging al mee kwam is prijzenswaardig. Maar de brief valt een beetje tegen. Het is meer een opsomming van wat in de pijplijn zit dan een echt strategisch document. Juist van de minister die gaat over ‘bescherming van de democratische rechtsstaat en investeren in een vitale democratie’, zoals ze het zelf omschrijft, mag je meer verwachten. Ook de Kamer is niet tevreden. Martin Bosma, die vorige week de commissievergadering over de brief voorzat, vertelde: ‘Het ging alle kanten op. Op een gegeven moment zijn we gewoon gestopt met praten en naar huis gegaan.’ Alle begin is moeilijk. Tegen de nieuwe bewindslieden zeg ik: leer van wat er nu al mis gaat. En maak er toch nog wat moois van. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
De VVD is opgeschoven naar het politieke midden. Het kabinet vaart een pro-Europese koers, Rutte heeft de ambitie Nederland klimaatkampioen te laten worden en in het kabinet ontbreken rechtse houwdegens. De koersverlegging werd al duidelijk in de vorige kabinetsperiode toen fractievoorzitter Klaas Dijkhoff een sociaalliberaal koersverhaal schreef. Dit was niet meer de VVD van 2006, toen lijsttrekker Mark Rutte minder stemmen kreeg dan de toenmalige nummer twee Rita Verdonk en Rutte zich geroepen voelde om een punt te maken van de dubbele nationaliteit van een staatssecretaris. Bij de verkiezingen van 2021 bleek dat de VVD zich deze koerswijziging kan veroorloven. De kiezers maakten haar opnieuw de grootste partij. ‘PVV-corvee’ - af en toe uiterst rechts uithalen om die kiezers te laten zien dat de VVD er ook voor hen is - hoeft niet meer. Het Nationaal Kiezersonderzoek bevestigt dit. Er is vrijwel geen grensverkeer meer tussen het rechtse blok van PVV en FvD en het centrumrechtse blok van VVD en CDA, concluderen de politicologen. De VVD leek dit de afgelopen jaren zelf ook steeds beter te begrijpen. Ze werd zelfbewuster en keek niet steeds over de schouders naar de geradicaliseerde Geert Wilders. In het debat over de regeringsverklaring nam premier Mark Rutte ferm afstand van Wilders’ aantijging dat de partij een terrorist in huis heeft. Wilders had het over Soumaya Sahla, in 2005 gearresteerd en daarna drie jaar de cel in wegens betrokkenheid bij de Hofstad-groep. In de gevangenis kwam ze tot nieuwe inzichten. Ze deradicaliseerde en waarschuwt nu tegen het salafisme en de parallelle samenleving. Het leidde zelfs tot een vriendschap met oud VVD-leider Frits Bolkestein, die nu al tien jaar haar mentor is. De VVD leek haar ook te omarmen. Sahla was zelfs voorzitter van de VVD-werkgroep Nationale Veiligheid. En toch werd haar partij plotseling wankelmoedig. In WNL op Zondag zei fractievoorzitter Sophie Hermans dat ze er moeite mee heeft. Paniek in de tent! Dinsdag vergaderde de fractie over de kwestie en ze kwamen er niet uit. Nog vreemder is wat Rutte dinsdag zei. Hij maakte er iets procedureels van. ‘We zijn erover bezig en zodra we iets nieuws te melden hebben, komen we erover naar buiten.’ Gisteren leverde Sahla haar functie in. De zo ferme Rutte liet zich alsnog op sleeptouw nemen door Geert Wilders. Toch weer PVV-corvee! Dit staat ver af van het liberale beginsel dat iemand die haar straf heeft uitgezeten weer aan het maatschappelijk leven mag meedoen. Daarnaast is de VVD niet consequent als ze Sahla jarenlang een niet onbelangrijke functie geeft en pas gaat twijfelen als Wilders amok maakt. Het is ironisch dat Frits Bolkestein, die destijds zijn kaarten op Rita Verdonk zette, nu de echte liberaal blijkt te zijn. In plaats van Soumaya Sahla als een baksteen te laten vallen, had de VVD een voorbeeld moeten nemen aan haar oude leider. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
In de jaren ’80 en ’90 had je lange tijd maar één extreemrechts Kamerlid: drs Hans Janmaat. Tweede-Kamervoorzitter Wim Deetman slaagde er meestal goed in, te voorkomen dat een vergadering uit de hand liep. Zodra Janmaat naar de microfoon beende, pakte Deetman de voorzittershamer, klaar om – als het echt moest - af te hameren. Het effect was meestal dat hij zich gedeisd hield. Als Janmaat het spreekgestoelte betrad, was Deetman extra alert, want de voorzitter was vaak het enige andere nog aanwezige Kamerlid. De overige leden hadden uit protest de zaal verlaten. Janmaat deed racistische uitspraken of beledigde collega’s. Alleen de voorzitter kon hem nog van repliek dienen. Geert Wilders is niet bang voor de hamer. Het kan hem niets schelen wat de voorzitter doet, zolang zijn strapatsen maar doorkomen bij het publiek. Bovendien kent hij als langstzittend Kamerlid het reglement van orde uit het hoofd. Hij weet precies hoe ver hij te ver kan gaan. Bovendien weet hij dat Kamervoorzitters doorgaans zéér terughoudend zijn. In de Kamer moet in principe alles gezegd kunnen worden, een Kamerlid kan voor wat hij in de plenaire zaal zegt ook niet vervolgd worden. Daar staat tegenover wat het reglement van orde zegt: ‘Ieder lid gedraagt zich in de vergadering op een wijze die getuigt van onderling respect, en die geen afbreuk doet aan de waardigheid van de Kamer.’ Het lompe en racistische optreden van Wilders deze week was hiermee flagrant in strijd. In de tijd van Kamervoorzitter Gerdi Verbeet was toenmalig D66-leider Alexander Pechtold lange tijd de enige die zich tegen Wilders verzette. Verbeet voelde zich vaak alleen: zij moest de kastanjes uit het vuur halen. Nadat ze gesprekken voerde met alle fractievoorzitters ging het beter. Toen onlangs FvD’ers en PVV’ers zwaar over de schreef gingen door collega-Kamerleden in het vooruitzicht te stellen dat ze ooit voor hun daden voor een tribunaal zouden moeten verschijnen, kondigde ook voorzitter Vera Bergkamp gesprekken aan met alle fractieleiders. Die bleken daartoe bereid, op één na: Geert Wilders. Een Kamervoorzitter moet zich gesteund weten. Maar een voorzitter moet ook zelf durven optreden als de waardigheid van de Kamer en de veiligheid in het geding is. In het debat deze week ontbrak het daaraan. Fractievoorzitters maanden Bergkamp terecht strenger te zijn. Zelfs Jan Paternotte van haar eigen partij, D66, liet zich hierbij – nota bene op de dag van zijn debuut als fractievoorzitter – niet onbetuigd. In een interview eind december noemde Bergkamp zichzelf een scheidsrechter. Terecht - een Kamervoorzitter kan ingrijpen in het spel. Het reglement biedt haar een rode kaart. Als een Kamerlid veel te ver gaat, kan de voorzitter hem het woord ontnemen. De amokmaker mag voor de rest van de dag niet meer deelnemen aan de vergadering. Kamervoorzitters zijn traditioneel huiverig om die ultieme daad te stellen. Dat is begrijpelijk. Het gebeurde voor het laatst vóór de Tweede Wereldoorlog. Maar het moment waarop dit toch een keer moet plaatsvinden is – vrees ik – heel dichtbij gekomen. En een voorzitter die dit weloverwogen doet, schept helderheid en dwingt daarmee respect af. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Na 360 demissionaire dagen hebben we een nieuw kabinet. Het treedt aan kort nadat Duitsland een nieuwe regering kreeg. En vrijwel tegelijk met de lancering van het Franse EU-voorzitterschap. ‘Relance, puissance, appartenance’, roepen de Fransen. Herstel, kracht, saamhorigheid – het klinkt veel steviger dan het Nederlandse ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’. Maar ja, de Franse regeringspartij heet niet voor niets ‘En Marche!’. Daar past trouwens de titel van het Duitse coalitieverdrag weer heel goed bij: ‘Mehr Fortschritt wagen’ – meer vooruitgang aandurven. Leg je de drie plannen naast elkaar, dan zie je opmerkelijke overeenkomsten. En alle drie onderstrepen: we moeten het sámen doen. En vooral ook: samen in Europa. Nu heeft elke lidstaat natuurlijk eigen belangen, die niet altijd overeenkomen met die van anderen. In Rutte III wist minister van Financiën Wopke Hoekstra door slim samenspel met kleine landen – ‘Wopke en de zeven dwergen’ – lange tijd de Nederlandse invloed te maximaliseren. Wilden anderen iets realiseren, dan moesten ze die zuinige Hollander meekrijgen. De Nederlandse opstelling bleek beperkt houdbaar. Waar Duitsland in de besprekingen met Frankrijk eerst dankbaar gebruik maakte van de Nederlandse dwarsliggerij, wekte Hoekstra’s botte opstelling bij het uitwerken van het Europees Herstelfonds steeds meer weerzin. Dat fonds was nota bene een idee van Hoekstra’s toenmalige collega Olaf Scholz, sinds kort de bondskanselier. Wopke en de zeven dwergen werd ‘de Vrekkige Vier’ en ook daar bleef niets van over. Hoekstra maakte excuses en na lang debat in Brussel stemde Rutte in. Het Nederlandse coalitieakkoord heeft een nieuwe toon. Nederland wil ‘een voortrekkersrol spelen voor en binnen een sterke en slagvaardige Europese Unie’. En koploper zijn bij klimaataanpak, digitalisering, defensie. Hier klinkt de invloed door van het bij de verkiezingen sterker geworden D66, dat ook veel van de bewindslieden levert die hier het initiatief moeten nemen. Rob Jetten op Klimaat, Alexandra van Huffelen op Digitalisering, Kajsa Ollongren op Defensie en vicepremier Sigrid Kaag als opvolger op Financiën van Hoekstra. Dit maakt nieuwsgierig naar de daadwerkelijke opstelling van Nederland, de komende jaren. Franse kranten schreven de afgelopen dagen opgelucht dat Nederland een tournure heeft gemaakt, een draai naar Europa. Maar als je land automatisch al wordt meegerekend bij de voorstanders van nieuwe plannen, neemt je invloed dan niet af? Hoe zorgt de nieuwe ploeg van Rutte dat Frankrijk, Duitsland, het Zuiden en het Oosten nog steeds serieus naar de Nederlandse inbreng willen luisteren? Zodat Europese én Nederlandse belangen optimaal en in elkaars verlengde gediend worden. Er is geen seconde te verliezen. De Fransen hebben de komende weken op cruciale terreinen topoverleg geagendeerd. En marche, Rutte IV! Mehr Fortschritt wagen! See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
‘Glück auf’ roepen de mijnwerkers die ons tegemoetkwamen terwijl we naar de lift lopen. Wij, dat is een groep in witte overals gestoken buitenlandse correspondenten. Afgereisd vanuit Berlijn naar het platteland van Nedersaksen. Naar de meest gevaarlijke mijn van Duitsland. Tien jaar geleden is het alweer dat we met dosimeters op de borst op een donkere schacht afstapten. We deden stoerder dan we ons voelden. De lift brengt ons naar enorm gangenstelsel. Het was er warm. Om de zoveel meter waren links en rechts doodlopende gangen uitgegraven. In die holen lag (en ligt nog steeds) een flink deel van al het kernafval begraven dat ooit in de Bondsrepubliek is geproduceerd. Veilig opgeborgen in metalen vaten zou met de tijd de mijn door de druk van het omliggende gesteende in elkaar geduwd worden. Het kernafval zou voor de eeuwigheid opgeborgen zijn. Ingekapseld in lagen zout. Het plan mislukte. De mijn is nu al lek. Ik zag het grondwater langs de muur stromen en nam het gekletter op met mijn microfoon. De rondleidster vertelde over de roestende vaten vol uranium en plutonium. Het is een kwestie van tijd tot radioactief afval de omgeving besmet. Ik – een kind van de jaren 80 – heb het met de paplepel ingegoten gekregen: nooit zal er in Nederland meer een kerncentrale worden gebouwd. In een van de eerste Journaals die ik me kan herinneren, dreef er een radioactieve wolk vanuit de Sovjet-Unie naar het westen. Die heel Europa vervuilde. Maar nu lijkt de angst verdwenen. Volgende week wordt Rob Jetten beëdigd als minister voor Klimaat en Energie. Geboren één jaar ná Tsjernobyl gaat hij de bouw van twee nieuwe kerncentrales aanslingeren. De D66-er zal volgens het regeerakkoord ‘marktverkenningen faciliteren’ en besluiten over de ‘financiële bijdrage van de overheid’. Het komt Den Haag wat dat betreft goed uit dat de Europese Commissie op Oudejaarsavond kernenergie het stempel ‘groene investering’ heeft gegeven. Zo moet de technologie aantrekkelijk blijven voor investeerders. En private investeringen zijn cruciaal voor de Nederlandse plannen. Maar ondanks de groene status, klinken in dezelfde Europese Commissie ook bedenkingen. Wees verstandig, zegt Frans Timmermans: ‘Kernenergie is harstikke duur en het duurt lang voordat je er echt stroom uit krijgt’. Over het afval is de nieuwe coalitie in ieder geval optimistisch. Nu staan de Nederlandse radioactieve vaten opgeslagen in de haven van Vlissingen. Direct aan zee dus. Maar Rutte-4 belooft: ‘We zorgen voor een veilige, permanente opslag van kernafval’. In de lekke Duitse mijn is die nooit gevonden. Niemand weet hoe het moet, maar er zit niets anders op dan de troep weer naar boven halen. Want: het enige duurzame aan kernenergie is het afval. Van de redactie Vaste columnist Jaap Jansen is met reces, en wordt vervangen door Laurens Boven. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Het is nog even doorbijten voor Mark Rutte en dan is hij de langstzittende premier uit de Nederlandse geschiedenis. Op 2 augustus 2022 is het zo ver. 4310 dagen zal hij dan in ambt zijn en daarmee een dag langer dan de roemruchte CDA-premier Ruud Lubbers die tussen 1982 en 1994 het Torentje bewoonde. Helemaal zeker weten we niet of Rutte deze datum rood omcirkeld in zijn agenda heeft staan. Als je hem op de man af vraagt of het belangrijk vindt om het record te breken, dan kijkt hij je aan met een meewarige blik. Of hij begint gewoon te lachen. Het is een reactie die Haagse politici wel vaker tonen als ze doen alsof het onderwerp van gesprek alleen de Haagse journalisten bezighoudt, maar voor de politici geen enkele rol zou spelen. In het kerstinterview met de Telegraaf zegt Rutte over het regeerrecord: 'Dat is geen doel op zich. Het is een voetnoot.' Aldus de premier. Maar, vul ik voor Rutte maar even in, 'geen doel op zich' betekent niet dat het van geen enkele waarde is. Er is een groot verschil tussen de eeuwige premiers Lubbers en Rutte. Waar er in het CDA van Lubbers een duidelijke opvolger klaar stond – Eelco Brinkman - ontbreekt die bij de VVD. Dat kan twee dingen betekenen: niemand houdt lang vol in de nabijheid van Rutte of de vrijgezelle vijftiger is nog lang niet toe aan een opvolger. Opvallend is in ieder geval dat geen enkele andere VVD-er die er in 2017 bij de start van Rutte-3 bij was, straks weer naast Rutte op het bordes van het paleis staat voor de beëdiging van Rutte-4. Nu ook Sander Dekker het Binnenhof verlaat, is Rutte the last man standing van de VVD. Met uitzondering van Henk Kamp – die Rutte terughaalde uit zijn pensioen om een acuut personeelsprobleem op te lossen – is Rutte zelfs de enige die in al zijn kabinetten heeft gezeten. Waar Brinkman zich in de schaduw van Lubbers jaren kon warmlopen, lukt het in de buurt van Rutte niemand om tot volle bloei te komen. De een na de ander sneuvelt. Om politieke redenen, te midden van persoonlijke schandalen, vanwege oververmoeidheid of simpelweg omdat het tijd wordt voor wat anders. Uiteraard heeft Rutte de mensen gevonden voor de 10 VVD-vacatures die openstaan in het nieuwe kabinet. De nieuwe namenlijst zal licht schijnen op de langetermijnplannen van de premier. Zijn het weer juniors zonder of met slechts een paar maanden kabinetservaring, dan is Rutte zich aan het opmaken voor nog een kabinet. Vijf kabinetten Rutte! Stel je voor. Ook dat zou een record zijn. Want sinds de Tweede Wereldoorlog deed geen enkele premier hem dat voor. Van de redactie Vaste columnist Jaap Jansen is met reces, en wordt vervangen door Laurens Boven. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Ken je zo’n moment? Terwijl je nog lang niet aan al je collega’s verteld hebt dat je weggaat, begint je chef in een afdelingsvergadering over je opvolger. En wat voor moois hij allemaal van de nieuwkomer verwacht. Pijnlijk. Maar het komt in de beste kantoren voor. Zo ook in de Tweede Kamer. Want wat een publiek geheim was, is sinds afgelopen dinsdag iets publieker geworden. En veel minder geheim. Halverwege de avond staat Mark Rutte in het 45ste coronadebat in hoog tempo toezeggingen op te dreunen. En zegt dan opeens wie al die dingen gaat uitvoeren die hij hier staat te beloven: 'Dat zal dan de nieuwe minister moeten zijn. Wie dat ook is'. Voor de goede orde: de oude minister van Volksgezondheid zit naast hem. Niemand weet – officieel – dat er een nieuwe minister komt. Nadat Rutte het verklapt heeft, twijfelt hij even en zegt dan: 'De huidige minister en wat hij allemaal hierna gaat doen, dat zien we dan wel'. Hier echoot het dieptepunt van politieke jaar 2021. Hugo de Jonge: functie elders. Hugo de Jonge staat al bijna twee jaar aan het hoofd van de coronabestrijding in Nederland. Maar het ministerie van Volksgezondheid valt in Rutte-4 toe aan een andere partij dan het CDA. En dus is De Jonge zijn baan kwijt. Inmiddels baarddragend en met dikke wallen onder de ogen, is hij de kop van Jut voor 17 miljoen mensen die denken dat zij het beter zouden kunnen. Dat zij wel het juiste moment zouden treffen voor een lockdown. Of wel op tijd een boostercampagne zouden beginnen. ‘Weggaan in de politiek is heel moeilijk’, zegt oud CDA-leider Sybrand Buma vandaag in de politieke podcast De Binnenkamer . Over zijn eigen vertrek naar Leeuwarden zegt Buma: ‘Je gaat altijd op het verkeerde moment weg. Je bent te vroeg of te laat’. Het vertrek van De Jonge komt op een goed moment. Maar niet omdat een ander het land beter door de crisis had kunnen leiden. Wat ons met corona overkomt is groter dan het succes of falen van een enkel persoon. De timing is goed om een andere reden. Nu het derde coronajaar op begint, zijn alle illusies gesneuveld. Nee, er komt geen groepsimmuniteit. Nee, ook met een paar prikjes krijgen we het virus er niet onder. En nee, deze lockdown is niet de laatste. Het nieuwe kabinet belooft nieuw elan. En eindelijk een lange termijnstrategie. Er komt een einde aan de coronacrisis. De coronasamenleving staat voor de deur. In de politiek vraagt een nieuwe tijd vraagt om een nieuw gezicht. En dus moet de crisisminister gaan. Van de redactie Vaste columnist Jaap Jansen is met reces, en wordt vervangen door Laurens Boven. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Veel mensen zijn het simpelweg zat, zei Rutte waarmee deze politieke kameleon zich bijna omvormde tot tolk der ontevredenen. Omdat het vertrouwen laag is wilde hij niet zeggen wat de VVD had binnengesleept. Wat hij in de verkiezingscampagne zo succesvol deed, probeerde hij opnieuw: het depolitiseren van keuzes. En kritiek is dan al gauw gezeur. In zekere zin kan elk van de vier leiders zich winnaar noemen. Rutte is - ondanks alle bezwaren in april - weer premier. CDAer Wopke Hoekstra kreeg met de armen over elkaar zijn gewenste combinatie. Sigrid Kaag zwichtte en vindt in het akkoord nu veel van het D66-programma terug. En Gert-Jan Segers ChristenUnie is - hoe klein ook nu toch echt nodig voor een meerderheid in de Tweede Kamer. Op medisch-ethisch terrein, de grote strijd met de ChristenUnie, heeft D66 veel binnengehaald. Veel van die punten zijn vrije kwestie, maar wat er gebeurt als het parlement zon wet heeft aangenomen, daarvoor is geen scenario. Eenieder zal een persoonlijke afweging maken, zegt het akkoord. Ministers dus ook. Dan kan alsnog een kabinetscrisis uitbreken. In de Eerste Kamer moet Rutte IV altijd steun zoeken bij zes extra zetels uit de oppositie. GroenLinks en PvdA kunnen die los van elkaar allebei leveren, maar de twee hebben afgesproken samen het kabinet te toetsen op vijftien speerpunten. De meeste van die punten staan in het coalitieakkoord en dat zal niet toevallig zijn. Maar veel is nogal algemeen geformuleerd, zowel in dat oppositieakkoord als in het coalitiestuk. Het is dus afwachten of en hoe snel ze elkaar naderen. Dat dit nieuwe kabinet niet alles kan uitvoeren, staat nu al vast. Er zijn te weinig arbeidskrachten beschikbaar voor de klimaattransitie, de woningbouw en voor het onderwijs en de zorg. En er zijn ferme voornemens zoals grip op migratie die zonder hulp van andere landen niet gerealiseerd kunnen worden. Nieuwe bestuurscultuur is een begrip dat bij de presentatie van het akkoord nog veelvuldig werd gebruikt, maar bij lezing popt het slechts één keer op. Misschien past inderdaad juist hier bescheidenheid, want een kort akkoord op hoofdlijnen is het niet geworden. Laat staan dat straks de nieuwe ministersploeg nog uitgebreid kan palaveren over de invulling. Kabinetsformaties hebben zo hun eigen wetmatigheden, zoals de neiging nogal veel vast te leggen. Elk akkoord is, in de woorden van Ruud Lubbers gestold wantrouwen. En ook Paars was volgens Wim Kok net als alle andere een doodgewoon kabinet. En zo is Rutte IV hoogstwaarschijnlijk toch weer gewoon een volgend kabinet-Rutte. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Nu het regeerakkoord van Rutte IV bijna af is, moeten we nog even stilstaan bij de grote verdwijntruc die in de laatste fase van deze kabinetsformatie heeft plaatsgevonden. Toen informateur Johan Remkes op 30 september zijn eindverslag presenteerde en ook nog toen het informateursduo Remkes en Wouter Koolmees op 18 oktober zijn laatste tussentijdse persconferentie gaf, bevatte hun gereedschapskist allerlei instrumenten om een nieuwe bestuurscultuur vorm te geven. Dat moest en dat zou. Daarover was iedereen het eens. Sigrid Kaag wees op ‘het grote belang van vernieuwing van de bestuurscultuur’, Gert-Jan Segers wilde daar ‘goede afspraken’ over. Wopke Hoekstra zwaaide met het boekje van ex-CDA’er Pieter Omtzigt waarin tal van ideeën stonden die nog altijd van belang waren. En Mark Rutte was sowieso ‘sterk gemotiveerd’, want die zat eerder al boordevol ‘radicale ideeën’, juist op dit terrein. Daarna gingen de luiken dicht en vond de grote verdwijntruc plaats. Er komt geen extraparlementaire constructie met partijen die volledig aan het kabinet deelnemen en partijen die op onderdelen gedogen. Er is ook niet – zoals geopperd - over delen van het akkoord met andere partijen onderhandeld. Er komen hoogstwaarschijnlijk ook geen ministers die op persoonlijke titel meedoen. Er komt zelfs geen ‘dun regeerakkoord’ waarin voornamelijk – ik citeer opnieuw Remkes - ‘het wat’ zou staan, waarna gedurende een aantal weken de nieuwe ministers ‘het hoe’ nader zouden invullen met ook daarna nog heel veel ruimte voor overleg met de Kamer. Nee hoor. Niks, niente, nada. Zo ging het vaker in kabinetsformaties. In 2007, bij de formatie van Balkenende IV, pleitte PvdA-onderhandelaar Wouter Bos voor een akkoord van één à twee A4’tjes. Het werden er in 42. Ook de grote staatsman Willem Drees probeerde zich te beperken tot een akkoord over alleen ‘de werkelijk omstreden zaken’. Maar zijn tegenvoeter Carl Romme gaf in 1956 in een Kamerdebat eerlijk toe dat de formatie voor hem als KVP-leider hét moment was om de dingen eens goed op te schrijven. Want, zei hij: ‘Laat men deze invloed voorbijgaan, dan is dit verzuim later niet in te halen.’ De grote verdwijntruc van Rutte IV brengt ons terug in de jaren ’50. Tot zover de nieuwe bestuurscultuur. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Na een trage, oneindig lange kabinetsformatie had een nieuw kabinet dan een vliegende start kunnen maken, met hoe noemde Mark Rutte dat afgelopen weekend ook alweer op het VVD-congres? Oh ja: nieuw elan. Maar Nederland gaat op de oude voet verder, met een coalitie die zeker sinds de toeslagaffaire en de pandemie-uitbraak geen enkel elan meer heeft getoond. Nieuw leiderschap beloofde Sigrid Kaag. We krijgen meer van hetzelfde. Letterlijk zelfs: naar verluidt 30 bewindslieden in plaats de 24 waarmee Rutte III begon. In het Duitse coalitieakkoord wordt Nederland maar één keer genoemd. We krijgen een standje: het moet afgelopen zijn met het faciliteren van agressieve belastingontwijking. Duitsland richt zich uiteraard, naar goede traditie op Frankrijk. En nu ook nadrukkelijk op de rest van Zuid-Europa. Want de strenge Maastricht-regels voor de Monetaire Unie zijn verouderd, vinden de Duitse coalitiepartijen. Om het zuiden te helpen mag het soepeler. Hiermee verlaat Duitsland de innige samenwerking met Nederland. Samen trapten ze altijd op de rem bij al te drieste financiële plannen. De Duitse liberalen door Rutte lang beschouwd als verzekering voor voortzetting van het zuinige beleid van Merkel zijn van gedachten veranderd. Sterker: de liberale leider Christian Lindner gaat het beleid zelf uitvoeren, als nieuwe minister van Financiën. En er is nog iets. Europa moet voorkomen dat het ten onder gaat in de strijd met landen als China, Rusland en wie weet over een paar jaar opnieuw het Amerika van Donald Trump. Europa moet een sterke positie innemen als wereldmacht en dat kan niet op de manier waarop de Europese Unie nu georganiseerd is. Op dit moment loopt er een hier in Nederland nog nauwelijks opgemerkte Conferentie over de Toekomst van Europa. Duitsland vult in het nieuwe akkoord alvast in wat daaruit moet komen: een nieuw verdrag op weg naar een federaal Europa. Heuse staatsvorming, zou je kunnen zeggen. Nee geen superstaat, maar federaal zoals de Bondsrepubliek zelf: met heldere bevoegdheden voor sterke deelstaten. Heel vroeger was dit trouwens ook het ideaal van partijen als VVD en CDA. Maar leiders als Bolkestein en Buma moesten er niets van hebben. Sindsdien is het f-woord in Den Haag taboe. Alleen D66, GroenLinks en Volt durven er unverfroren voor te pleiten. Ik ben benieuwd of D66 in de kabinetsformatie voldoende leiderschap aan de dag legt om in het Nederlandse regeerakkoord ook de weg in te slaan die de Duitsers ons wijzen. Nieuw leiderschap, nieuw elan! Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Plaatsvervangend Tweede-Kamervoorzitter Ockje Tellegen greep niet meteen in. En toen ze dat alsnog deed: te zacht. Ik moest denken aan Kamervoorzitter Anouschka van Miltenburg, die zweeg toen Geert Wilders de Kamer een nep-parlement noemde. Eerste Kamer-preses Ankie Broekers liet zich dat niet gebeuren. Toen PVVer Marjolein Faber hetzelfde riep werd de microfoon resoluut uitgezet. Haar opvolger Jan Anthonie Bruijn wist dan ook wat hem te doen stond. Toen dinsdag het woord tribunalen viel, handelde hij direct. Nadat PVVer Alexander van Hattem vervolgens sarrend zei Het lijkt hier wel een tribunaal, legde Bruijn uit waarom hij dat woord niet wil horen. Dat refereert rechtstreeks aan het leed dat anderen is aangedaan in de geschiedenis, zei hij. En dat is gedaan in een periode waarin de parlementaire democratie niet meer bestond. Maar er was toch ook een Cambodjatribunaal geweest en een Joegoslaviëtribunaal, probeerde de PVVer nog. Toen las Bruijn voor wat hij uit voorzorg in het weekend had opgeschreven: Met het refereren aan oorlogsmisdaden wekt u de indruk dat u de rechtsorde niet meer erkent en dat u streeft naar een parallelle staat waarin politieke tegenstanders niet zozeer tegengesproken, maar vooral berecht dienen te worden. De belofte van een slotafrekening. Zolang ik hier voorzitter ben, zal ik iedere stap in die richting niet tolereren. Zó moet het. Voor elke voorzitter is het lastig. Oud Tweede-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet wist aanvankelijk niet hoe ze met onacceptabele oprispingen moest omgaan. Met haar man, oud PvdA-fractievoorzitter Wim Meijer, en een aantal griffie-medewerkers nam ze thuis alle moeilijke momenten van haar voorgangers door. Ze oefende hoe het beter kon. Gelukkig greep Tweede-Kamervoorzitter Vera Bergkamp gisteren meteen in, toen PVVer Gidi Markuszower zijn medeleden in het vooruitzicht stelde: Jullie zouden allemaal voor een tribunaal moeten verschijnen. Al in 1936 pleitte hoogleraar George van den Bergh voor duidelijke wetgeving tegen antidemocratische partijen. Want, zei hij: Onze democratie draagt de ingrediënten voor haar eigen vernietiging in zich. Er zijn partijen die de democratie die hen in het zadel heeft geholpen, willen opheffen. Hij zei ook: je mag partijen pas verbieden als alle verdedigingslinies zijn uitgeput. Het komt dus aan op alerte Kamervoorzitters, gesteund door parlementariërs die de tekenen van het fascisme herkennen. Dan heb je een weerbare democratie. Overigens ontbreekt het in Nederland nu nog aan heldere wetgeving om partijen die over de schreef gaan aan te toetsen. De minister voor Rechtsbescherming bereidt zon wet wel voor. Een wet waarmee de rechter partijen die de democratische rechtsstaat omver willen werpen kan verbieden. Dat wetsontwerp is helaas nog niet ingediend omdat het kabinet demissionair is. Helaas. Want die wet komt geen dag te vroeg. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Er was van de zomer al een ontwerp-coalitieakkoord, geschreven door VVD en D66, maar dat was veel algemener van karakter en er stonden geen concessies in naar CDA en ChristenUnie. VVD-leider Mark Rutte wilde daar op Prinsjesdag en bij de Algemene Politieke Beschouwingen liever helemaal niet meer over praten, tot ongenoegen van medeauteur D66. Nu is duidelijk waarom: VVD en CDA waren juist in die dagen bezig met hún gezamenlijke document! Wat betekent dit lek nu voor de formatie, die de afgelopen weken vooral opviel omdat er vrijwel niets meer naar buiten kwam? En wie heeft hier belang bij? In dit geval zou de verdenking nooit bij de ChristenUnie uitkomen. Wel bij D66, want daar twijfelt de achterban over opnieuw regeren met VVD, CDA en ChristenUnie, bleek afgelopen weekend op het D66-congres. Het zou toch allemaal veel progressiever worden? Op het congres verzekerde Sigrid Kaag dat D66 alleen meedoet als er een progressief regeerakkoord is: We doen het goed of we doen het niet. En dit is een progressief verhaal, vindt zelfs Job Cohen, de voormalige PvdA-leider. Hartstikke progressief! Allemaal dingen waarvan ik zeg: yes!, zei hij op Radio 1. Cohen had er spijt van dat zijn partij hier niet aan meedeed. En nu iedereen weet dat VVD en CDA het hierover eind september al eens waren, kan D66 vervolgens nog méér eisen. Soms voeren kabinetten die niet als links bekend staan toch een progressief beleid. Bekend voorbeeld is het kabinet van marineman Piet de Jong, aan het eind van de roerige jaren 60. Je moet verend meebuigen met wat er in de samenleving aan de hand is, verklaarde De Jong later. Zijn kabinet voerde tal van hervormingen door, zoals democratisering van de universiteiten en het echtscheidingsrecht. Voorbehoedsmiddelen werden legaal, er kwam een minimumloon en er werd een commissie ingesteld om de parlementaire democratie te verbeteren. Toen een paar jaar later het kabinet-Den Uyl aantrad in de geschiedenisboekjes bekend als het progressiefste kabinet ooit waren de belangrijkste hervormingen al ingevoerd. In de huidige kabinetsformatie heeft CDA-leider Wopke Hoekstra, gevolgd door Rutte, er alles aan gedaan om te voorkomen dat PvdA en GroenLinks samen aan de formatietafel zouden aanschuiven. Een linkse wolk, dat zou de achterban niet slikken. De paradox is dat het beleid nu misschien wel progressiever wordt dan het met PvdA en GroenLinks had kunnen zijn. En zo wordt D66 alsnog winnaar van deze formatie. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Eindelijk een akkoord, eindelijk een nieuw kabinet. Maar zijn alle grote plannen wel uitvoerbaar? Voor het klimaatbeleid en de energietransitie zijn technologisch geschoolde mensen nodig en daarvan komt Nederland er zon 60.000 tekort. Hoe plechtig we in Glasgow onze beloften ook hebben bevestigd, zo worden de klimaatdoelen niet gehaald. En dat de intensive cares opnieuw vol liggen komt door corona maar ook door tekort aan personeel: de ics kunnen niet eens worden uitgebreid omdat er geen mensen zijn. Het oplossen van de problemen van kindertoeslagouders en ook van de Groninger gaswinningslachtoffers verloopt evenzeer stroef. Daar is het probleem niet een tekort aan personeel, maar aan logisch werkende computers. Het UWV, de club met de meeste ervaring bij uitkeringen, vroeg de informateurs bij monde van directeur Maarten Camps tijd om zijn verouderde ict-structuur op orde te brengen. Zolang die er niet is, kunnen nieuwe wetten niet worden uitgevoerd. In Groningen wachten tienduizenden huizen op herstel, maar door allerlei regels lukt het amper om er per jaar 400 te doen. Daar word je helemaal gek van, zei Mark Rutte in Groningen. Ook in dit geval zijn er andere regels en betere computers nodig, maar beseft ook Rutte voordat die zijn ingevoerd is de winkel weer twee jaar dicht. Elke poging tot verbetering leidt dus tot nieuwe problemen, die ook weer opgelost moeten worden. Intussen klaagt Kamervoorzitter Vera Bergkamp over de lange duur van de formatie. En terecht! Maar de Kamer laat zelf ook steken vallen. Al voor de verkiezingen verscheen een rapport van een speciale Kamercommissie onder leiding van André Bosman. Dat rapport onderzocht hoe burgers verstrikt raken in een web van regels en overheidsdiensten. Het laat ook zien dat de Kamer weinig interesse heeft in uitvoerbaarheid van wetten en pas opspringt als dingen echt fout gaan. Dit rapport u raadt het al - is door de Kamer nog niet behandeld. Ik wens de nieuwe bewindslieden die binnenkort aantreden veel succes. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Waar bemoeit Brussel zich mee?, vroegen zij zich af. De Telegraaf chocoladeletterde: EU kaapt onze renteaftrek, hypotheekhervorming geëist voor coronasteun. Wie vorig jaar zomer de discussie over dat Herstelfonds gevolgd had, las niets nieuws. Herinnert u zich nog dat Nederland de vrekkige vier aanvoerde? Een clubje landen dat eigenlijk helemaal geen Herstelfonds wilde en als het er dan toch kwam, diepgaande hervormingen eiste in Italië en andere zuidelijke lidstaten? Er dreigde zelfs een crisis binnen de crisis. Maar omdat er verder geen binnenlands politiek nieuws is en minister Wopke Hoekstra maandag in een brief aan de Tweede Kamer nog eens uitlegde hoe het zat, werd het vanzelf weer nieuws. Nederland is de risee van Europa. Als enige van de 27 lidstaten heeft Nederland nog geen plan ingediend om in aanmerking te komen voor de 5,8 miljard euro die is gereserveerd om ons deel van Europa duurzamer en digitaler te maken. Dat is iets voor de formatie, besloot het kabinet toen het nog missionair was. Niet wetende dat bijna acht maanden na de verkiezingen er nog steeds geen nieuw kabinet zou zijn. Nu maken ambtenaren altijd plannen, want je weet maar nooit. Deze zomer circuleerde er in Den Haag een conceptplan voor de Europese Commissie. In Brussel werden ze er niet blij van. Nederland wil investeren zonder te hervormen, vertelde een topambtenaar mij. Kun je het je voorstellen: wel geld vragen, geen hervormingen! Het Nederlandse plan ontbeerde kritische massa. In Den Haag hoorde ik dat we liever misschien wel helemaal zouden willen afzien van meedoen aan het Herstelfonds. Het gaat zo goed met de economie, dat er geen directe noodzaak is om extra te investeren. Waarom zouden we ons hervormingen laten opleggen?, klonk het. En als we toch geld nodig hebben, dan kunnen we dat gratis, zonder rente, lenen op de kapitaalmarkt! Ik denk dat het nieuwe kabinet uiteindelijk alsnog een plan indient. Maar Den Haag moet wel opschieten. Want Brussel zal er nu extra kritisch naar kijken. En als er in het voorjaar geen goedgekeurd plan is, loopt Nederland geld mis. Intussen zijn de meeste lidstaten druk aan het hervormen - Italië voorop. Maar op de Nederlandse winkel hangt een bordje gesloten. En niet eens omdat we bezig zijn met verbouwen. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen , Apple Podcast of Spotify . See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Waar het in Nederland aan mankeert, is afgelopen zomer haarfijn in kaart gebracht door informateur Mariëtte Hamer. Zij liet iedereen die een plan had langskomen. Je zou zeggen: een kort en bondig regeerakkoord, dat had er al kunnen liggen. Sinds vandaag mogen we spreken van de langste kabinetsformatie ooit. Premier Mark Rutte heeft altijd een lijstje bij de hand hoe goed Nederland wereldwijd scoort op essentiële terreinen. Nog steeds doen we het goed, maar schijn bedriegt. Nederland is nummer zes als het gaat om de kwaliteit van de beroepsbevolking. Maar sinds 2003 dalen de scores van leerlingen bij lezen, rekenen en natuurwetenschappen. Nederland staat al niet meer in de Top 20 bij hoogtechnologische vaardigheden. In de techniek komen ze 60.000 mensen tekort. De Europese Commissie noemt Nederland innovatieleider, maar Nederlandse bedrijven investeren meer in het buitenland dan buitenlandse bedrijven hier. Nederland heeft een prettig leefklimaat, maar als je hier wilt wonen, hebben we geen huis meer voor je. En over klimaatbeleid weten we precies wat er moet gebeuren, maar we lopen achter op andere EU-landen. En zo zijn er nog meer gevarenzones waarin we ons inmiddels bevinden. VNO-NCW en MKB Nederland hebben ze onlangs op een rijtje gezet. Zondag begint in Glasgow de Klimaattop. Mark Rutte heeft geroepen dat Nederland klimaatkampioen moet worden. Maar dat kan alleen als je voorop loopt. Nederland heeft de treurige eer om als enige EU-land nog geen plannen te hebben ingediend om aanspraak te maken op geld uit het EU-herstelfonds. In Brussel ligt zes miljard euro klaar, mits we goede plannen hebben. Diederik Samsom verzuchtte onlangs dat in Europa altijd wel ergens verkiezingen zijn of kabinetsformaties, maar dat dit voor die anderen geen belemmering was om tijdig het huiswerk in te leveren. Gelijk heeft-ie. Voorafgaand aan de Klimaattop komt in Rome de G20 bijeen, de 20 grootste industrielanden. Uit Europa hebben Duitsland, Frankrijk en Italië daar een vaste plek. Ook Spanje wordt tegenwoordig standaard uitgenodigd. Nederland moet altijd afwachten of het ook mag komen. Dan helpt het als je niet alleen zegt dat je kampioen wilt worden, maar het op sommige terreinen ook echt bént. Gelukkig is premier Rutte dit weekend nog welkom. Maar het is de vraag hoe lang ze Nederland nog zien staan. Genoeg praatjes, maar geen plan. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Een week geleden maakte GroenLinks-Kamerlid Bart Snels zijn vertrek bekend. Hij klaagt dat Haagse politiek alleen nog lijkt te gaan over het beschadigen van anderen. Bewindslieden en ambtenaren worden voortdurend in het beklaagdenbankje gezet en het regent moties van afkeuring. Bart Snels een harde werker met belangrijke wetten op zijn naam - kan er niet meer tegen. Toen de Parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag in kaart had gebracht wat er in die affaire zo gruwelijk misging, besloot de Kamer op initiatief van Pieter Omtzigt de Venetië Commissie van de Raad van Europa te vragen, eens kritisch naar de Nederlandse rechtsstaat te kijken. Dat rapport kwam deze week. De kindertoeslagaffaire is heel ernstig en zoiets kan vaker gebeuren als politiek, bestuur en rechterlijke macht er niet van leren, zegt de Commissie. Opmerkelijk is dat die groep juridische zwaargewichten uit bijna 50 landen niet alleen kommer en kwel meldt. Op zich is Nederland een voorbeeldige democratie, zeggen ze. En ze zijn diep onder de indruk van wat Nederland zelf al doet om de bestuurscultuur te verbeteren. De Belastingdienst Opvallend is dat de Belastingdienst in veel Kamerdebatten de kwaaie pier in het rapport nauwelijks genoemd wordt. En dat de Venetië Commissie de Kamer zélf een tik op de vingers geeft. In een voetnoot wordt een amendement van Omtzigt en het toenmalige Kamerlid Frans Weekers genoemd als onpraktisch en oorzaak van veel ellende. Toen journalist Jesse Frederik van De Correspondent daar een klein jaar geleden al op wees, kreeg hij pek en zwavel over zich heen. Veel Kamerleden klagen en terecht over de trage kabinetsformatie. Maar voor het bevorderen van een nieuwe bestuurscultuur hoeft de Kamer niet te wachten op een nieuw kabinet, blijkt uit het rapport. De Kamer kan zelf bijvoorbeeld door haar eigen Reglement van Orde aan te scherpen nu al de Grondwettelijke informatieplicht van de regering steviger invullen. Sinds 2020 kent de Kamer zichzelf tien miljoen euro extra toe. Sommige fracties stellen er beleidsmedewerkers van aan, maar soms ook voorlichters of potten het bedrag op. Dat extra geld kan de Kamer volgens de Venetië Commissie beter investeren in steviger ondersteuning van commissies die wetgevingskwaliteit en controle op de uitvoering als kerntaak krijgen. Dat helpt ellende zoals in de kindertoeslagaffaire voorkomen. Kortom: de Kamer kan zelf aan de slag. In plaats van het indienen van duizenden loze moties modder en stenen - betere wetten maken. En als dat daadwerkelijk gebeurt, krijgt Bart Snels misschien nog spijt dat hij van die Kamer geen deel meer uitmaakt. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen , Apple Podcast of Spotify . See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Zo schreven de liberale fracties onder leiding van VVDer Sophie Hermans en D66er Rob Jetten de aanzet tot een opzet voor een regeerakkoord. Een verhaal dat als inspiratie kon dienen voor andere partijen om vervolgens echt te gaan onderhandelen. De secondanten deden het werk en lieten zien dat je samen een heel eind kunt komen. Precies die formule wordt nu verder toegepast onder leiding van de informateurs Johan Remkes en Wouter Koolmees. Waarbij Remkes in zekere zin de nieuwe Herman Tjeenk Willink is: hij schreef een dik rapport over het parlementair stelsel en heeft scherpe ideeën hoe je de bestuurscultuur kunt vernieuwen. Bovendien is hij een fikser die taaie problemen oplost. En Koolmees is de nieuwe Mariëtte Hamer: haar dossiers zitten allemaal in zijn hoofd. Financiën, sociale zaken, de polder: hij kent alle geheimen. Hermans en Jetten kregen gezelschap van de secondanten van CDA en ChristenUnie, Pieter Heerma en Carola Schouten. In zekere zin jammer dat die partijen ook niet, zoals VVD en D66, voor de echt nieuwe generatie hebben gekozen. Heerma loopt al zon 20 jaar op het Binnenhof rond. Hij behoorde tot de hofhouding van vele CDA-leiders en is de hoeder van de conservatieve Buma-lijn van de bezorgde burger. Waarom niet Anne Kuik gekozen? En Schouten is vicepremier en minister van Landbouw, heeft anders dan Koolmees de taken niet neergelegd. Waarom niet Pieter Grinwis aangewezen, die met zijn slimme cijferkennis de nieuwe Carola wordt genoemd? In elk geval: de meeste uren in de formatie worden nu gedraaid door de secondanten. De schaduwleiders, zoals journalist Kees Versteegh deze politieke soort noemt in een net verschenen boek met die titel. Loyaal de leider steunen en toch niet bang zijn kritische tegenspraak te geven. Versteegh beschrijft hoe Edith Schippers Mark Rutte hielp de onbetwiste VVD-leider te worden. En ook hoe belangrijk Jeroen Dijsselbloem was voor PvdA-leider Diederik Samsom. Hoewel daar ook een gevaar zichtbaar werd: die twee waren zó innig, dat de fractie zich buitengesloten voelde. Het kan dus ook misgaan. Maar voor de kabinetsformatie die nu eindelijk op gang is gekomen is het een zegen, die hoofdrol voor de bijrollen. Dankzij de secondanten komt een nieuw kabinet eindelijk in zicht. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen , Apple Podcast of Spotify . See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
In het debat over het eindverslag van informateur Johan Remkes, afgelopen dinsdag, ontbrak de man met de, naar eigen zeggen, radicale ideeën over een nieuwe bestuurscultuur. VVD-leider Mark Rutte moest in zijn rol als premier bij een Europese top zijn. De Kamer had dus ook kunnen zeggen: dan doen we dit debat zodra hij terug is, want wij vinden die nieuwe bestuurscultuur zo belangrijk, die willen we met Rutte bespreken. Waar Geert Wilders bij de Algemene Beschouwingen er nog een enorm punt van maakte dat Sigrid Kaag er niet was, leek het de fractieleiders nu niet eens op te vallen dat Rutte verstek liet gaan. In het debat gingen de meeste fractieleiders meteen alweer over op het gebruikelijke onderling gehakketak. Met als gotspe dat Geert Wilders anderen verweet dat ze elkaar al zeven maanden voor rotte vis uitmaken! Toen Wilders voor de zoveelste keer een motie indiende die om nieuwe verkiezingen vroeg, werd hij door Kees van der Staaij op de vingers getikt. Zoveel poppenkast kon de SGP-leider niet verdragen. Maar: je kunt het ook zien als altruïsme van Wilders. Uit een peiling van Maurice de Hond bleek onlangs dat de PVV bij nieuwe verkiezingen veel zetels zou verliezen aan Pieter Omtzigt als die meedoet en aan partijen als BBB en JA21. Dus als iemand geen behoefte heeft aan nieuwe verkiezingen, is Wilders het wel. Het gaat hem dus echt om het landsbelang! Dat het maar de vraag is of de Tweede Kamer echt een nieuwe bestuurscultuur wil, bleek ook hieruit, dat opnieuw en al voor de derde keer vrijwel niemand echt inging op het verslag van de informateur. Wat ook Remkes voorgangers Herman Tjeenk Willink en Mariëtte Hamer was overkomen. Terwijl in die drie verslagen van alles te vinden is over een dringend noodzakelijke nieuwe manier van besturen, met nieuwe verhoudingen. Als je het daar dan niet echt over hebt, is het heel vreemd dat je anderen al bij voorbaat verwijt dat het niks wordt met die nieuwe cultuur. Informateur Remkes maakt zich hierover ook zorgen. Hij noemde in het debat de nieuwe bestuurscultuur een containerbegrip. Iets vaags wat iedereen op zijn eigen manier invult. Ik vrees het ergste. Straks hebben we een kabinet met nieuwe bewindslieden die klaar staan voor een nieuwe aanpak, maar vastlopen op de oude cultuur van de Tweede Kamer. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen , Apple Podcast of Spotify . See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Merkel wilde zich er niet op vastleggen. De Duitse liberalen verlieten de onderhandelingen en keren pas nu, vier jaar later, weer terug. Bij het vertrek van Angela Merkel als bondskanselier is Mark Rutte de verliezer. Voor de tweede keer al, sinds Nederland door Brexit de Britten verloor. Nederland had altijd een comfortabele positie in de driehoek Frankrijk-Duitsland-Verenigd Koninkrijk. In die verhouding was Frankrijk meestal de motor achter nauwere samenwerking, koos Duitsland de rol van aarzelende bemiddelaar en waren de Britten dwarsligger. Tactisch had Den Haag aan alle drie vaak iets. Het remmende VK zorgde ervoor dat de Fransen niet in alles hun zin kregen en Duitse ministers van Financiën waren Jeroen Dijsselbloem en Wopke Hoekstra dankbaar dat ze tegenwicht organiseerden door bondgenootschappen met kleine zuinige landen. De persoonlijke verhoudingen waren optimaal. Merkel en Rutte hadden een Freundschaft. Ze kwamen bij elkaar over de vloer, officieel en soms ook officieus. Ze begrepen elkaar. En vrijwel altijd deelden ze aan het eind van een lange discussie het besef: het Europees belang is uiteindelijk ook het Duitse en het Nederlandse belang. Nu de Duitse christendemocraten net als die bij ons uitgeput in de touwen hangen, wordt sociaaldemocraat Olaf Scholz hoogstwaarschijnlijk de nieuwe bondskanselier. Hoewel hij Angela der Zweite wordt genoemd omdat hij net als zij stapje voor stapje te werk gaat, is de vriendschap met Nederland geen automatisme. In het hoogste echelon is de beste relatie van Rutte nu die met Emmanuel Macron, de Franse president. Maar om strategisch en tactisch handig te opereren, moet de band met Duitsland snel weer op Merkel-niveau komen. Daarom voor Rutte één tip nee eigenlijk drie. Nodig zodra er een nieuwe Duitse regering is meteen de kanselier uit voor overleg, samen met zijn linkse wolk van ministers. Want behalve uit enkele liberalen bestaat het nieuwe Duitse team dan toch vooral uit ministers van de rode SPD en Groenen. Mijn belangrijkste advies is dan ook dit: hef in Nederland die rare ban op gezamenlijke kabinetsdeelname van PvdA en GroenLinks op en zorg ervoor dat tenminste de partijen die in Duitsland de regering vormen dat ook in Nederland doen. En schiet een beetje op. In Duitsland willen ze immers voor kerstmis een nieuw kabinet hebben. Voor je het weet roept iemand, zwaaiend met het Duitse akkoord: kopieer dit maar! Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen , Apple Podcast of Spotify . See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Over de kabinetsformatie deze week geen woord bij Willem-Alexander. Hij sprak zijn door Mark Rutte geschreven Troonrede hakkelend uit. Zou dat zijn omdat de koning die ochtend had gelezen dat zijn onderdanen in een lijstje bezuinigingssuggesties het koningshuis op nummer 1 hadden gezet? Of schaamde hij zich dat er na een half jaar nog steeds geen zicht is op een nieuw kabinet? Volgens Rutte zit er beweging in. Op Prinsjesdag liet hij zich ontvallen dat er snel een kabinet kan zijn. Zijn band met D66-leider Sigrid Kaag is inmiddels beter dan ooit, beweert hij. En tegen BNR-verslaggever Thomas van Groningen: Ik ken partijen van VVD tot en met GroenLinks als partijen die bereid zijn compromissen te sluiten en niet te stikken in het eigen gelijk. Als er snel een kabinet komt met elan, dan kan het vertrouwen in de politiek snel terugkeren. Aldus Rutte. Ook hij begint te merken dat de kijkers thuis zoals ze dat tegenwoordig in de Tweede Kamer noemen niet meer begrijpen dat er niets gebeurt. Op Prinsjesdag kondigde Rutte aan met grote flessen wijn en eten de relaties met de media te herstellen zodra er een nieuw kabinet is. Snelheid is geboden. Toch hield Rutte dinsdag in gesprek met krantenjournalisten ondanks al zijn mooie woorden nog vast aan het veto over een coalitie waaraan PvdA en GroenLinks samen deelnemen. Een boycot die na de verkiezingen werd ingezet door CDA-leider Wopke Hoekstra die vóór 17 maart de kiezers nog beloofde dat hij met Lilianne Ploumen, Jesse Klaver en iedereen zn moeder wel een kabinet wilde vormen. Inhoudelijk kan dat ook. Op de eerste dag van de Algemene Politieke Beschouwingen boterde het goed tussen CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma en zijn collegas van PvdA en GroenLinks. Werkelijk waar, een prachtige visie, zei Klaver over Heermas verhaal. Met D66-fractieleider Rob Jetten waren toen al lijstjes uitgewisseld over aanpassingen van de begroting. En Sophie Hermans van de VVD riep iedereen op vooral naar elkaar te luisteren in plaats van meteen te beginnen met zenden. Ik zou zeggen: laat die grote flessen wijn en dat eten maar staan en maak met alle welwillende partijen rond het midden een plan dat het vertrouwen van de samenleving kan herstellen. Te beginnen in Groningen en met de slachtoffers van de toeslagenaffaire. En zorg voor een stevige meerderheid in Tweede en Eerste Kamer. Want er zijn genoeg problemen die snel en voortvarend moeten worden aangepakt. Over dat laatste blijkt bij de Algemene Beschouwingen is vrijwel iedereen het eens. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen , Apple Podcast of Spotify . See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Of Remkes nu uitkomt op een minderheidskabinet of toch nog een meerderheidskabinet, in beide gevallen heeft zon kabinet vertrouwen nodig van het parlement. Oorspronkelijk vond VVD-leider Mark Rutte het niks, een minderheidskabinet. Hij was voorstander van een kabinet met krappe meerderheid. Als een partij voor de meerderheid niet nodig is, leidt dat tot instabiliteit, zei Rutte. Te veel partijen, dat vertrouwt hij niet. Een merkwaardige opvatting. In de politieke geschiedenis zijn er vaker breed gesteunde kabinetten aangetreden dan kabinetten met krappe meerderheid. Dat de informateur behalve naar VVD, D66 en CDA nu al kijkt naar samenwerking met PvdA, GroenLinks en ChristenUnie en ook nog naar steun van vijf kleinere partijen, duidt erop dat Remkes het niet eens is met zijn partijgenoot. Met brede meerderheden, vreest Rutte, springen te gemakkelijk kikkers uit de kruiwagen. Maar hoort ook dat niet bij een nieuwe, ontspannen bestuurscultuur: dat niet iedereen het altijd overal mee eens hoeft te zijn? Een krappe meerderheid, die Rutte zo graag wil, dwingt coalities tot permanent klokken gelijkzetten, koffiedrinken en crisisberaad. Precies waar Rutte zo bedreven in is en waarvan hij plechtig beloofde af te willen. Met radicale ideeën die dan ook nooit kwamen. Het wegnemen van wantrouwen zal sowieso lastig blijken. In het Kamerdebat over de kabinetsformatie zei Sigrid Kaag: Ik vertrouw heel weinig mensen. Een opmerkelijke uitspraak voor een D66-leider. Die partij gaat in haar mensbeeld namelijk uit van vertrouwen in mensen. Mensen van goede wil, zou Kaag er vanuit haar katholieke geloof aan toe kunnen voegen! Na Hilversum is de bedoeling dat de kabinetsformatie zich verplaatst naar Plein 23, het voormalige logement van de stad Amsterdam bij de Staten van Holland. De kans is groot dat de gesprekken daar plaatsvinden in een zaal die genoemd is naar Jan Terlouw, de man die terugverlangde naar het touwtje uit de brievenbus in plaats van wantrouwen. Maar zullen Rutte en Kaag zich daar wel thuis voelen? Durven zij nog aan dat touwtje te trekken? Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen , Apple Podcast of Spotify . See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
De formatie moest zo wilde de Kamer langs de lijnen van de inhoud gaan. Maar het Kamerdebat naar aanleiding van het eindverslag van informateur Mariëtte Hamer ging niet over dat verslag. De fractievoorzitters waren vooral bezig met elkaar en dus met zichzelf. Dit roept de vraag op of zij wel echt in staat zijn tot een nieuwe politieke cultuur, zoals de een na de andere leider bepleit. Het raadselachtigst is de opstelling van het CDA. Sinds de verkiezingen zwijgt Wopke Hoekstra vooral. In het Kamerdebat nam hij nauwelijks het woord. Langs de lijnen van de inhoud schreven VVD en D66 de basis voor een regeerakkoord. PvdA en GroenLinks reageerden enthousiast en ook Hoekstra zei dat hij ermee uit de voeten kon. Maar er vervolgens met PvdA en GroenLinks samen over verder praten, dat wilde hij niet. En Rutte, beducht voor een misschien toch weer opkrabbelend CDA als electorale concurrent, sloot zich hier bij aan. Behalve door VVD en D66 is in breder verband nog geen dag, geen minuut, geen seconde over de inhoud onderhandeld. Toch lijkt het CDA in beweging te komen. Omtzigt heeft definitief besloten solo te gaan, waardoor wat moeten we met Pieter niet meer speelt. Je kunt je hierbij natuurlijk wel afvragen of dit nu de beste manier is om een bijdrage te leveren aan de vooral ook door hem zo vurige gewenste nieuwe politieke cultuur. Interessant is vooral het nieuwe rapport over de koers van het CDA, geschreven door oude rot Richard van Zwol. Daarin ligt de nadruk op verschil verbinden vanuit het midden. Wopke Hoekstra toonde zich maandag bij de presentatie ingenomen met het rapport. Hij was blij dat het nu weer over de inhoud kon gaan. Walk your talk, klonk het sceptisch bij een eerste discussie onder CDA-leden. Een groot deel van de prioriteiten die het CDA in dit rapport stelt kan prima misschien zelfs wel in de eerste plaats uitgevoerd worden met PvdA en GroenLinks. Lees maar wat van Zwol schrijft. De kansenongelijkheid is groter dan ooit. Welvaart en gezondheid zijn ongelijk verdeeld, anderhalf miljoen mensen kunnen nauwelijks lezen of schrijven, een miljoen leeft in armoede. En ook de middengroepen maken zich zorgen, wie kan er nog een betaalbare woning vinden? Inhoudelijk slaat dit rapport de brug naar links. CDA-leden, aanwezig bij de presentatie, zeiden: Met PvdA en GroenLinks hebben we lokaal goede ervaring. Een aantal CDAers stelden dat hun partij zich teveel opstelt als bijwagen of zelfs kloon van de VVD. Vrijdag en zaterdag congresseert het CDA. Een belangrijk moment, ook voor de nieuwe informateur Johan Remkes. Want hij kan pas echt van start als het CDA weer bereid is te bewegen en ook weet waarnaartoe. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen , Apple Podcast of Spotify . See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Ik ben benieuwd of informateur Mariëtte Hamer er in haar eindverslag ook zo over denkt. Want dat betekent dat die combinaties later in de formatie weer op tafel kunnen komen. Intussen heeft minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren de Limburgse interim-commissaris van de koning Johan Remkes alvast toestemming gegeven voor een nevenfunctie die eraan zit te komen. Nee, niet die van ambassadeur van het Jenevergenootschap (wat hij ooit naast zijn ministerschap bleek te bekleden). Remkes volgt hoogstwaarschijnlijk Hamer op, want D66 vindt dat een VVDer nu de formatiecrisis moet helpen oplossen. Hieruit blijkt trouwens dat VVD en D66 die zichzelf in een Kamermotie opdracht gaven het begin van een regeerakkoord te schrijven geen hecht blok vormen. Er was geen gezamenlijke strategie. Dit roept de vraag op of die twee uiteindelijk zoals Sigrid Kaag nu oppert - wel een hecht minderheidskabinet kunnen vormen. En dan nog: hoever kom je met 58 zetels in een Kamer van 150 waar de flanken luidruchtig zijn en PvdA en GroenLinks mokken over hun afgewezen liefde. Revitalisering van de democratie Toch heeft Johan Remkes wel vertrouwen in een minderheidskabinet. In zijn rapport over revitalisering van de democratie wijst hij erop, dat Nederland sinds 2010 in feite steeds al minderheidskabinetten hééft, waarbij Kamerfracties van heel verschillende kleur steun verlenen. In Denemarken, schrijft Remkes, komt de controlerende rol van het parlement er zelfs beter door uit de verf. Tja, een minderheidskabinet. Met een vind ik niks, wuifde VVD-leider Mark Rutte in maart dat idee nog weg. Maar we hebben in de Nederlandse parlementaire geschiedenis een prachtvoorbeeld van een zeer succesvol minderheidskabinet. Onder leiding van de liberaal Pieter Cort van der Linden loodste dat ons land honderd jaar geleden ongeschonden door de Eerste Wereldoorlog, het regelde de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs en bracht algemeen mannenkiesrecht. Rutte verwees hier zelfs naar in zijn allereerste regeringsverklaring in 2010. Toen hij het Torentje betrok, kwam daar ook een portret van die legendarische liberaal. Het is zelfs groter dan dat van de Grondwetgever Thorbecke. En als één iemand dat is opgevallen is het Johan Remkes, die in zijn democratierapport het kabinet-Cort van der Linden bepaald succesvol noemt. Zet de jenever maar vast koud! See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Momenteel koopt de Fed maandelijks voor 120 miljard dollar aan obligaties. Nu de Amerikaanse economie weer de omvang van voor de pandemie heeft bereikt, de arbeidsmarkt snel herstelt en de inflatie boven de 5 procent bedraagt, is er voor dat opkoopbeleid nauwelijks meer een rechtvaardiging. En Powell gaat misschien uitleggen wanneer en in welk tempo de aankopen zullen worden verminderd en uiteindelijk gestopt. Waarom is dat voor aandelenbeleggers interessant? De S&P500, de brede Amerikaanse aandelenindex, staat momenteel meer dan 30 procent hoger dan voor de pandemie. Veel commentatoren betogen dat dat grotendeels door de centrale bank komt. Het idee is dat de liquiditeit die de Fed creëert de beurkoersen opstuwt. Het geld moet ergens blijven, zo luidt de redenering, en bij de huidige lage rentestand wordt het dan maar in aandelen gestopt. Nu de Fed de omgekeerde weg gaat bewandelen, is het oppassen geblazen. De vraag is of aandelen dan weer een groot deel van de koerswinst prijs zullen geven. Wat mij opvalt, is dat degenen die om het hardst roepen dat de beurs voornamelijk door centrale banken is opgedreven vaak mensen zijn die zelf niet of nauwelijks van de stijging van aandelenkoersen geprofiteerd hebben. Ik vind dat best wonderlijk. Want als het achteraf zo makkelijk te verklaren is, dan was het toch ook vooraf te voorzien? Dat de Fed en andere centrale banken dit opkoopbeleid een poos zouden volhouden, was vanaf het begin immers wel duidelijk. En als je het allemaal zo goed weet, waarom heb je er dan zelf niet van geprofiteerd? Wanneer de Fed daadwerkelijk aankondigt de aankopen te verminderen, zullen sommige aandelenbeleggers waarschijnlijk hun biezen pakken en dan komen de koersen mogelijk onder druk. Maar dat zou best eens heel tijdelijk kunnen zijn. Ik denk dat wat er met bedrijfswinsten gebeurt voor aandelenkoersen uiteindelijk veel belangrijker is dan dat opkoopbeleid van centrale banken. Veel bedrijven zijn er in de crisis in geslaagd hun verdienvermogen te vergroten door hun activiteiten te stroomlijnen en te investeren in digitalisering. Of ze de winstgroei kunnen vasthouden nu de conjunctuur alweer over het hoogtepunt is, is een ander verhaal. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Ik zal de laatste zijn om de problemen van die ondernemers te bagatelliseren en ik begrijp dat personeelstekorten een rem kunnen zetten op de omzet van bedrijven. Tegelijkertijd moet worden gezegd dat niet duidelijk is wie hier nou wat aan kan doen en wat dan. Het aflopen van de NOW zal wel tot meer bedrijfsbeëindigingen leiden waardoor er personeel beschikbaar komt, maar het is volstrekt onduidelijk over hoeveel mensen dat dan gaat. En ik geloof niet dat iemand ervoor wil pleiten om de economische groei af te remmen door bijvoorbeeld lasten te verzwaren. Dus we zullen voorlopig met een krappe arbeidsmarkt moeten leven. Er zit weinig anders op. Ik wil graag twee effecten benoemen. Ten eerste zal de loonstijging wel versnellen. Dat is reeds gaande zoals blijkt uit cijfers van werkgeversorganisatie AWVN. Sommigen luiden hierover de noodklok zelfs al. Dat lijkt mij wel heel erg vroeg. De versnelling van de loonstijging zoals de AWVN die rapporteert, valt nogal mee. Loonmatiging ter versterking van onze concurrentiepositie zit zodanig in ons DNA dat er veel moet gebeuren voordat het de spuigaten uitloopt met die lonen. En in 2017 betoogde premier Rutte dat de lonen wat harder moesten stijgen om iedereen te laten meedelen in de economisch groei. Nu dat eindelijk lijkt te gebeuren moeten we niet direct in de stress schieten. Om een tweede effect te benoemen, maak ik een uitstapje naar de VS. Toen Janet Yellen, de huidige minister van Financiën, nog bij de Fed werkte, betoogde ze vaak dat een voordeel van een zeer gespannen arbeidsmarkt was dat kansarmen dan ook aan de bak zouden komen. De cijfers in de VS bevestigen dat. Aangezien wij nagenoeg zeker voorlopig te maken hebben met een gespannen arbeidsmarkt, worden we, of we willen of niet, in een vergelijkbaar experiment gestort. Hopelijk zullen kansarmen ook bij ons nu banen vinden. In de berichtgeving over de CBS-cijfers deze week is verloren gegaan dat het aantal langdurig werklozen juist is gestegen in het tweede kwartaal. Het zou mooi zijn als de gespannen arbeidsmarkt die trend gaat keren. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Ik kan me hier enorm over opwinden. Vijftig of honderd jaar geleden dachten veel mensen in ons deel van de wereld waarschijnlijk ook al dat ze alles al hadden wat ze zich konden wensen. Ik ben heel erg blij dat de economische groei toen niet in de ban is gedaan. Mijn leven is toch echt een stuk gerieflijker dan dat van mijn voorgeslacht. Ik vind het onvoorstelbaar arrogant te veronderstellen dat we nu een soort hoogtepunt van vooruitgang hebben bereikt. In mijn jeugd bestonden mobiele telefoons niet. Ik heb dat toen niet als een gemis ervaren. Maar nu ze er wel zijn, wil ik niet meer zonder. Als we nu zouden besluiten dat we geen economische groei meer willen, ontzeggen we toekomstige generaties een hoger welvaartsniveau dan het onze. We zouden de eerste generatie zijn die zon beslissing zou nemen. Het gekke is dat veel mensen denken dat het anti-groei streven juist in het belang van toekomstige generaties is. Wat anti-groei-denkers ook vergeten is dat toenemende welvaart ons juist in staat stelt beter voor onze leefomgeving te zorgen. Ik zeg niet dat er geen grote uitdagingen zijn, maar het is geen toeval dat de luchtkwaliteit in ons land en de waterkwaliteit in onze rivieren nu veel beter zijn dat 40 jaar geleden. Wat de anti-groei-denkers verder vergeten is dat zonder economische groei niemand erop vooruit kan gaan zonder dat iemand anders erop achteruit gaat. Niemand houdt ervan om erop achteruit te gaan. Daar verzet men zich tegen. Dat maakt het voor mensen in minder goede posities en vooral jongeren extra lastig om fatsoenlijke kansen te krijgen. Juist in landen waar de economische groei langere tijd heel laag blijft, is de jeugdwerkloosheid doorgaans hoog. Niet voor niets wordt in landen als Japan en Italië, landen met chronisch lage economische groei, vaak gesproken over een verloren generatie. Het is volstrekt helder dat economische groei ervoor zorgt dat kansarmen en jongeren juist wel kansen krijgen op economische ontplooiing. Je moet het streven naar economische groei niet verwarren met materialisme en natuurlijk moeten we zorgen voor onze leefomgeving. Maar laten we ophouden met dat anti-groei denken. Juist als de economie groeit, zullen mijn kinderen en kleinkinderen en ook de uwe de beste kansen krijgen. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Van Mierlo bleef alleen niet zo bereikbaar. Als vicepremier op Buitenlandse Zaken was hij altijd weg, vaak onbereikbaar voor de top van het kabinet en van zijn partij. Van Mierlo was in die vier jaar maar liefst 26 keer voor langere tijd op reis, weg uit Nederland. En communiceren ging toen nog met vaste telefoon en fax. Mobieltjes waren er nauwelijks, laat staan Whatsapp of Zoom. Het gevolg was dat Van Mierlo steeds achter de feiten aanliep. Binnenslands moest hij halsoverkop worden bijgepraat en als hij zich concentreerde op het vicepremierschap, kregen de diplomaten weer te weinig aandacht. Al na een jaar dwong premier Kok Van Mierlo om Hans Wijers - minister van Economische Zaken - aan te wijzen als vervanger. Toen D66 na Paars I van 24 zetels terugviel naar veertien, was er voor Van Mierlo geen plaats meer in het kabinet. Onderhandelaar Thom de Graaf moest het hem vertellen. De oude leider had zwaar de pest in. Sinds 25 mei is Sigrid Kaag minister van Buitenlandse Zaken. Net als voor Van Mierlo: haar grote droom. Wat wil je: internationaal opgeleid, met een carrière via Shell, Buitenlandse Zaken en heel lang in topfuncties bij de Verenigde Naties, is dit in je vaderland zon beetje het hoogste wat je kunt bereiken. Sinds haar aantreden als minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking hoorde je vaak: eigenlijk is zij de échte minister van Buitenlandse Zaken en niet Halbe Zijlstra of Stef Blok. Het ligt voor de hand dat Kaag straks in Rutte IV door wil in die droombaan. Ik heb een advies voor haar. Doe het niet! Denk aan Van Mierlo: hoe hij op die post zijn partij niet hielp en ook de diplomatie niet. Bij de verdeling van ministersposten heeft D66 na de VVD de eerste keus. De belangrijkste en meest politieke positie met veel Europese en internationale contacten is minister van Financiën. Wie dat al snel doorhad, was Wim Kok in het laatste kabinet-Lubbers, de premier die hij opvolgde. D66 heeft een goede kandidaat: minister Wouter Koolmees, nu van Sociale Zaken. Maar die stapt naar verluidt uit de politiek. Er is nog een geknipte kandidaat: staatssecretaris Hans Vijlbrief. Maar als Kaag zelf het kabinet in wil en het haar echt menens is met D66 en haar belofte van nieuw leiderschap op weg naar het Torentje, dan moet ze het zelf gaan doen. Sigrid Kaag, vicepremier en minister van Financiën. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen , Apple Podcast of Spotify . See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
En als een Kamerlid een medewetgever - na zeven jaar procederen definitief veroordeeld wordt wegens groepsbelediging en dan alleen maar zegt: Ik ga mij hier niets van aantrekken, deze uitspraak bestaat voor mij niet, dan zijn we ver heen. Datzelfde Kamerlid pleit trouwens voor nieuwe verkiezingen omdat de uitslag hem niet bevalt. Tot zover de rechtsstaat en de democratie. Laat deze gebeurtenissen een aansporing zijn om in de kabinetsformatie blokkades te laten vallen en eindelijk echt met elkaar te praten. Want, zoals oud PvdA-leider Lodewijk Asscher gisteren zei in NRC: De formatie heeft iets van een schildpad die onderweg in slaap is gevallen. Gelukkig was er deze week een lichtpuntje. Het nieuwe CDA-Kamerlid Derk Boswijk kwam tot de conclusie dat inkrimping van de veestapel onvermijdelijk is. Dat ene zinnetje is voor het CDA toch altijd gezien als de beschermer van het boerenbelang - een moedig zinnetje. Boswijks voorganger Jaco Geurts en later lijsttrekker Wopke Hoekstra hesen de oorlogsvlag toen D66er Tjeerd de Groot een paar jaar geleden pleitte voor halvering van de veestapel. Wat het CDA dan wel wilde om de stikstofuitstoot te verminderen en de landbouw duurzaam en kringloop te maken, dat kwamen we niet te weten. Het nieuwe CDA-beleid is nog niet helemaal ingevuld, maar het is een stap vooruit. Dat er iets moet gebeuren ziet iedereen die de kop niet in het zand steekt. Het is goed dat Boswijk de koerswending mede baseert op tal van gesprekken met landbouwers - zoals ook De Groot vaak op pad is met zijn voor veel boeren lastige verhaal. Farmers Defence Force bezoekt ook aan huis, maar dan onaangekondigd. Dreigementen in plaats van dialoog. De nieuwe CDA-koers stond overigens al in het toekomstrapport Zij aan zij van het wetenschappelijk instituut van die partij. Blijkbaar was de tijd er toen nog niet rijp voor. In dat rapport stonden meer interessante dingen die het CDA nu, in de kabinetsformatie, op weg kunnen helpen. Papier is geduldig, maar rechtsstaat en democratie vergen dagelijks onderhoud. En wat we nu in de eerste plaats nodig hebben is een politiek die niet op apegapen ligt maar de handen uit de mouwen steekt. Een missionair kabinet. Jan de Koning, de steunpilaar van Ruud Lubbers, zei het al: Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen , Apple Podcast of Spotify . See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Een korte formatie is het nu al niet meer. Nu de liberale leiders Mark Rutte en Sigrid Kaag aan tafel bij Mariëtte Hamer begonnen zijn met het schrijven van een document op hoofdlijnen dat de basis moet worden voor onderhandelingen met meer partijen, zullen we voorlopig niet veel meer horen van de kabinetsformatie. Sterker: informateur Hamer mag bij de deur van Binnenhof 2 niet zomaar meer tussentijdse mededelingen doen. Over elke tussentijds verslag, zelfs aan de koning, moet ze eerst Kamervoorzitter Vera Bergkamp raadplegen, blijkt uit het contract dat beiden hebben ondertekend. Weg is de transparantie waar de Tweede Kamer bij de start van de formatie nog zoveel nadruk op legde. Behalve transparantie zal ook die andere gewenste vernieuwing er waarschijnlijk niet komen: een kort en bondig regeerakkoord. Wat ook de samenstelling wordt van het nieuwe kabinet, er zullen altijd partijen in zitten die geen belang hebben bij regeren op hoofdlijnen. Nu er nog geen missionair kabinet is en de regeringsfracties zich niet meer gebonden voelen aan het oude regeerakkoord, blijkt bij stemmingen over bijvoorbeeld landbouw dat een rechtse meerderheid de koers bepaalt. Daar vinden VVD, CDA, PVV, FvD, SGP en BBB elkaar. Op medisch-ethisch vlak is het andersom, daar prevaleert het liberale denken. Vandaar dat D66-fractievoorzitter Rob Jetten een wetswijziging heeft ingediend om de verplichte bedenktijd bij abortus te schrappen. Asiel en migratie In de formatie van 2017 werd tergend lang onderhandeld over asiel en migratie. Nadat GroenLinks op dat punt afhaakte, heeft de ChristenUnie nog weken met de VVD gesoebat. Dit keer zal het niet anders zijn. Migratie is zeker ook voor D66, PvdA en GroenLinks een onderwerp dat ze niet willen overlaten aan een rechtse meerderheid. Hetzelfde geldt voor klimaatbeleid. In grote lijnen zijn de partijen die mogelijk een kabinet vormen het eens. De doelen voor 2030 en 2050 staan zwart op wit. De pijn zit in de weg ernaartoe. Kijk naar het stikstofprobleem. Dat moet worden opgelost, daar is iedereen het over eens. Maar de vraag is: hoe? Dat moet allemaal op papier. En zelfs over de nieuwe politieke cultuur kun je maar beter tevoren het een en ander opschrijven, waarschuwt oud-Kamervoorzitter Wim Deetman in het blad Christen Democratische Verkenningen. Zoiets vergt dagelijks onderhoud en je moet elkaar erop kunnen aanspreken. Anders wordt het nooit wat met die nieuwe cultuur. Dat blijkt helaas nu al een beetje in de kabinetsformatie. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
In de dikke stapel stukken bij het eindverslag van de informateur was één A4-tje het interessantst. Het verslag van het gesprek met de voorzitters van de Stichting van de Arbeid, Tuur Elzinga en Ingrid Thijssen. Die Stichting is het overlegorgaan van werknemers en werkgevers. Als zij het in tijden van crisis eens kunnen worden, is redding nabij. Het pregnantste voorbeeld is het Akkoord van Wassenaar uit 1982. Ook een A4-tje, waarop toen Wim Kok en Chris van Veen arbeidstijdverkorting afspraken in ruil voor loonmatiging. Het hielp het eerste kabinet Lubbers het land financieel en sociaal weer op de been te krijgen. Elzinga en Thijssen, allebei nieuw aan het hoofd van respectievelijk FNV en VNO-NCW, zijn het eens over de koers: er moet geïnvesteerd worden en voorlopig niet bezuinigd. Daarnaast noemen ze een aantal hardnekkige problemen die ook volgens de zes partijen van Hamer acuut zijn. En de werkgevers vinden dat ons vestigingsklimaat niet langer afhangt van fiscale concurrentie - voor VNO-NCW en VVD nog hoofdpunt in de vorige formatie. Als de sociale partners het links en rechts van de Polder - het eens zijn, dan zegt dat wel wat. Dan is er in feite een sociaal akkoord waarop een kabinet kan bouwen. Als ik aan internationale gasten moet uitleggen wat de belangrijkste verschillen zijn tussen Nederlandse partijen, kom ik een heel eind met de uitleg: de VVD legt nadruk op de rol van de markt, de PvdA wat meer op de overheid en het CDA op de samenleving. Die samenleving is de afgelopen weken op visite geweest bij mevrouw Hamer, met Elzinga en Thijssen als belangrijkste gesprekspartners. Het CDA Dat roept de vraag op waarom nu juist het CDA die maatschappelijke consensus niet durft te vertalen in een brede coalitie van centrumrechts VVD en CDA met centrumlinks D66, PvdA GroenLinks. Of heeft Wopke Hoekstra zo weinig zelfvertrouwen dat hij de onderhandelingen niet aandurft? Mogelijk komt er helemaal geen meerderheidskabinet en vormen VVD en D66 uiteindelijk een minderheidscoalitie van centrumrechts en centrumlinks die in het parlement op hoofdlijnen gesteund wordt. Als ze dat goed doen, zouden ze er electoraal nog wel eens versterkt uit kunnen komen in deze post-coronatijd waarin het economisch voor de wind lijkt te gaan. En oppositievoeren loont niet meer automatisch zeker niet in een Kamer met dan 17 niet-regeringspartijen. Ook dat moet het CDA te denken geven. See omnystudio.com/listener for privacy information.…
 
Loading …

Tervetuloa Player FM:n!

Player FM skannaa verkkoa löytääkseen korkealaatuisia podcasteja, joista voit nauttia juuri nyt. Se on paras podcast-sovellus ja toimii Androidilla, iPhonela, ja verkossa. Rekisteröidy sykronoidaksesi tilaukset laitteiden välillä.

 

icon Daily Deals
icon Daily Deals
icon Daily Deals

Pikakäyttöopas

Kuuntele tämä ohjelma tutkiessasi
Toista