381 - Het Betrouwbare Bronnen Kenniscoalitie debat 2023

Betrouwbare Bronnen

Nederland is wereldspeler als het gaat om onderzoek en innovatie. Hoe blijven we vooroplopen en worden we nog beter? En wat zijn de politieke partijen van plan? De Kenniscoalitie van alle grote onderwijs- en onderzoekorganisaties en het bedrijfsleven organiseerde een verkiezingsdebat samen met Betrouwbare Bronnen. Topkandidaten van VVD, D66, GroenLinks-PvdA en BBB kruisten de degens. Een vurige discussie op het scherpst van de snede.

Kenniscoalitievoorzitter Marcel Levi schetste waarom dit debat juist nu zo nodig is. “Van koeien en varkens moeten we het steeds minder hebben, we hebben niet veel grote industrie, we zijn geen lagelonenland, maar we hebben wel een sterke kennisinfrastructuur en een groot potentieel aan jonge, slimme mensen. Kennis is geen kostenpost – dat is een misverstand. Er zijn veel onderzoeken gedaan waaruit blijkt dat het veel meer oplevert dan het kost.”

De vier partijen discussieerden over hot topics in de campagne - van het stikstof en klimaatbeleid tot de doorrekening van drie van hun vier programma's en de weigering van BBB - maar de kern van het debat ging over twee grote vraagstukken:

-Hoe behoudt en versterkt ons land zijn rol en kansen als toonaangevende kennisnatie bij onderzoek, ontwikkeling en innovatie?

-Hoe zorgen de partijen voor een perspectief op langetermijninvesteringen die dit mogelijk blijven maken?

***

Dit debat is ook te zien op Youtube!

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Kenniscoalitie en met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [e-mail] en wij nemen contact met u op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Jan Paternotte (D66) benadrukte dat hij keuzes wil maken met de wetenschap samen en daarin dan ook investeren. Het wetenschapsfonds van Rutte IV moet daarom voortgezet worden en een groter deel daarvan dient een plaats te krijgen in de basisfinanciering van HBO en WO. Bovendien moet er een Nederlandse variant van Bidens 'Inflation Reduction Act' komen voor innovatieve activiteiten.

Lisa Westerveld (GroenLinks-PvdA) viel hem hierin bij en had zelfs lof voor het kabinetsbeleid op dit terrein. Des te meer schrok zij van de heel andere koers die andere partijen nu inslaan, zoals het liquideren van het Nationaal Groeifonds.

Christianne van der Wal (VVD) stelde dat de komende jaren 'schaarste' het dominante thema zal zijn. Op de arbeidsmarkt, bij energie en ook bij financiering. De kennissector moet daarom strategische keuzes maken en meer focus geven aan de maatschappelijke transities waar kennis aan moet bijdragen. En dit met heel veel ruimte voor het bedrijfsleven dat immers verantwoordelijk is voor twee-derde van de R&D in Nederland. "Niet met hagel schieten op alles."

Mona Keijzer van BBB wil minder oplossingen uit de wetenschap op projectbasis financieren. "Kiezen moet." Haar zwaartepunten zijn duurzaamheidsonderzoek, juist ook voor de landbouw, en voedselzekerheid, ‘ook voor verre buitenlanden’. De 'Lissabondoelstelling' – 3 procent van het nationaal inkomen voor onderzoek en ontwikkeling – is wat haar betreft vooral een zaak voor het bedrijfsleven.

Paternotte en Westerveld maakten daaruit op dat hun opponenten nu op de kennisinvesteringen willen bezuinigen. De VVD had dit in de CPB-doorrekeningen al laten zien met het schrappen van de grote fondsen. "Dat is de grote snoeischaar" schimpte de D66'er. Van der Wal zat hier moeilijk mee. "Ik had het Groeifonds graag gehouden" en ze noemde Robbert Dijkgraaf zelfs "een fantastische minister, dat vind ik écht! Maar deze keuze maakt de VVD, want wij willen de R&D in het bedrijfsleven helpen en daarom de kosten voor hen verlagen."

Daarmee ligt een boeiende en opmerkelijke strategiekeuze voor de kennissector op tafel. De VVD en BBB benadrukten dat 'Lissabon' primair via meer R&D bij bedrijven moest komen, waarbij het MKB makkelijker aan onderzoek moest kunnen meedoen. Met name universiteiten moeten "slimmer samenwerken in consortia, want we moeten keuzes maken."

Dat kon ook door minder internationalisering en "stoppen met steenkolenengels tijdens opleidingen," zei Mona Keijzer. Ze stelde dat Engelstalige wetenschap alleen bij technische universiteiten echt aan de orde zijn. Lisa Westerveld ontplofte: "Dit is een karikatuur. Hiermee doe je het hoger onderwijs tekort."

Paternotte somde een lange reeks sectoren op in HBO en WO die in een wereldwijd kennismilieu opereren, van toerisme in Breda tot kunst en cultuur. Keijzer zei dat BBB niet tegen Engels in de wetenschap is. Maar geschiedenis hoefde toch niet zo internationaal, of psychologie? "Dit is niet eens penny wise, maar alleen pound foolish," zei de D66'er. Van der Wal wees erop dat in de mastersopleidingen de Engelstalige wetenschapswereld natuurlijk wel een feit was.

Belangrijk accent kreeg het praktijkgericht onderzoek vanuit het HBO. Alle deelnemers wezen erop dat dit vaak nauw aan weet te sluiten bij de maatschappelijke transities waarop de focus gelegd moet worden. De consortia en campusvorming die de VVD graag zag komen, kunnen juist dat aspect van het HBO versterken. Mona Keijzer wil hierbij de vrije studiekeuze inperken en sturen. Ook moet de financiering worden aangepast: "Dan maar bij Alfa weghalen naar Bèta. Je zult moeten kiezen bij meer focus. Talen en filosofie daar kun je niet zonder, maar het moet meer de andere kant op, meer techniek en medisch."

Zo ontstond een fundamenteel debat over de overheidstaak bij kennis. De VVD eiste meer focus op onderzoek met aandacht "voor het verdienvermogen van Nederland." Keijzer wilde daarom dat EZK meer dan OCW ging sturen op ‘de maatschappelijke meerwaarde’ van R&D. Westerveld wees erop dat de overheid zoiets helemaal niet kón zonder onafhankelijke analyses vanuit de wetenschap zelf. Zij wil het groeifonds daar meer op inrichten.

Marcel Levi noteerde als afsluiter twee cruciale thema's. Ten eerste dat 'kennis' en 'bedrijfsleven' allerminst tegenover elkaar staan. Juist de bedrijven zijn als lid van de Kenniscoalitie fel tegen schrappen van het Groeifonds. En wereldwijd is een ‘war on talent' gaande. Het talent uit Nederland is overal gewild. "Provinciaal doen met onze opleidingen moeten we niet willen. De Denen trekken zich nu de haren uit het hoofd dat zij dat een tijdlang hebben gedaan.”

***

Wil je nog meer debat? Ga naar Het Nationaal Hoger Onderwijsdebat: de student kiest op 14 november, Haagse Hogeschool

***

Verder luisteren

181 - Voor nieuwe Kamerleden en bewindslieden: lessen uit de politieke praktijk van Jet Bussemaker

183 - Samen slimmer worden: het Leidse kennisecosysteem als aanjager van duurzame groei

201 - Het geheim van het HBO-succes

324 - Nederland loopt vast door tekort aan jongeren met technische opleiding, hoe lossen we dit op? https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/d10d8707-bf0b-49d8-9125-959d7786544c…

227 - Structureel extra investeren in onderzoek en ontwikkeling helpt de Nederlandse economie enorm vooruit

137 – Joeri van den Steenhoven: maak het Groeifonds slimmer, beter en doeltreffender

47 - Harvard-topman Richard McCullough bezorgd over wetenschap in VS en Nederland

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:41:45 – Deel 2

01:12:00 – Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.